دیابت در حیوانات خانگی: یک بررسی جامع بر اساس دانش روز پزشکی
دیابت mellitus (دیابت قندی) یکی از بیماری‌های شایع متابولیک است که در حیوانات خانگی، به ویژه سگ‌ها و گربه‌ها، مشاهده می‌شود. این بیماری به علت ناتوانی پانکراس در تولید انسولین یا مقاومت بدن به انسولین بروز می‌کند و در نتیجه، سطح قند خون (گلوکز) به طور غیر طبیعی بالا می‌رود. دیابت در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می‌تواند منجر به عوارض جدی از جمله مشکلات کلیوی، بیماری‌های قلبی، و آسیب‌های عصبی گردد. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، تشخیص، و روش‌های درمانی دیابت در حیوانات خانگی می‌پردازیم.
پاتوفیزیولوژی دیابت در حیوانات خانگی
دیابت به دو نوع عمده تقسیم می‌شود: دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2.
•دیابت نوع 1 در اثر تخریب سلول‌های بتا در پانکراس، که مسئول تولید انسولین هستند، ایجاد می‌شود. این نوع دیابت به طور عمده در سگ‌ها مشاهده می‌شود.
•دیابت نوع 2 به دلیل مقاومت بدن به انسولین یا کاهش حساسیت به آن در اثر عوامل محیطی و ژنتیکی به وجود می‌آید. این نوع دیابت بیشتر در گربه‌ها دیده می‌شود، به ویژه در گربه‌های چاق و مسن‌تر.
در هر دو نوع دیابت، سطح بالای گلوکز در خون باعث بروز تغییرات متابولیک می‌شود که می‌تواند به آسیب بافتی و عملکردی اعضای مختلف بدن منجر گردد.
علائم بالینی دیابت در سگ‌ها و گربه‌ها
دیابت در حیوانات خانگی معمولاً با علائم غیر اختصاصی آغاز می‌شود که ممکن است ابتدا نادیده گرفته شود. علائم بالینی شایع عبارتند از:
•پلی‌اوریا و پلی‌دیپسیا (Polyuria & Polydipsia): افزایش تولید ادرار و تشنگی شدید ناشی از ناتوانی کلیه‌ها در حفظ آب بدن به علت افزایش سطح گلوکز.
•کاهش وزن: کاهش وزن غیرطبیعی علی‌رغم افزایش اشتها به دلیل اختلال در متابولیسم گلوکز و ذخایر چربی.
•بی‌حالی و ضعف عمومی: به دلیل اختلالات انرژی و کاهش کارایی سیستم‌های بدنی.
•نفس بویایی (دستگاه کتونی): بوی استیل استات یا “نفس میوه‌ای” که نشان‌دهنده تجمع کتون‌ها در خون است.
عوامل مؤثر در بروز دیابت در حیوانات خانگی
مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، محیطی و فیزیولوژیکی در ایجاد دیابت نقش دارند:
1.چاقی: چاقی یکی از مهم‌ترین عوامل خطر در بروز دیابت است. ذخیره چربی اضافی به ایجاد مقاومت به انسولین در بافت‌های بدن می‌انجامد.
2.سن: دیابت به طور عمده در حیوانات مسن‌تر (عموماً بیش از ۵ سال) مشاهده می‌شود.
3.ژنتیک: برخی نژادهای خاص سگ مانند Schnauzers، Poodles، و Beagles در معرض خطر بالاتری قرار دارند. در گربه‌ها، نژادهای Siamese و Maine Coon بیشتر دچار دیابت می‌شوند.
4.عوامل هورمونی و دارویی: مصرف داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها می‌تواند باعث مقاومت به انسولین شود و خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهد.
تشخیص دیابت در حیوانات خانگی
تشخیص دیابت در حیوانات خانگی از طریق بررسی علائم بالینی و آزمایش‌های تخصصی انجام می‌شود. آزمایش‌های خون و ادرار شامل اندازه‌گیری سطح گلوکز خون و ادرار می‌باشد که معمولاً نشان‌دهنده هیپرگلیسمی (افزایش گلوکز خون) و گلوکز ادراری است. در موارد مشکوک، اندازه‌گیری سطح انسولین و انجام آزمایش‌های دقیق‌تر برای ارزیابی عملکرد پانکراس توصیه می‌شود.
مدیریت درمانی دیابت در حیوانات خانگی
درمان دیابت در حیوانات خانگی معمولاً شامل ترکیبی از درمان دارویی و اصلاح رژیم غذایی است:
1.انسولین درمانی: در بیشتر موارد دیابت نوع 1، تزریق روزانه انسولین برای کنترل سطح گلوکز خون ضروری است. انواع مختلف انسولین شامل Regular Insulin و NPH Insulin برای سگ‌ها و گربه‌ها توصیه می‌شود.
2.رژیم غذایی کم کربوهیدرات: تغییرات غذایی شامل رژیم‌های غنی از فیبر و کم کربوهیدرات می‌تواند به مدیریت قند خون کمک کند. غذاهایی با فیبر بالا به کاهش سرعت جذب گلوکز کمک می‌کنند.
3.ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم به تنظیم سطح قند خون و کاهش وزن کمک می‌کند.
پیش‌آگهی و مراقبت‌های بلندمدت
دیابت یک بیماری مزمن است که به مراقبت‌های بلندمدت نیاز دارد. پیش‌آگهی بسته به نوع دیابت، زمان تشخیص، و رعایت برنامه درمانی متفاوت است. با کنترل مناسب، بسیاری از حیوانات خانگی مبتلا به دیابت می‌توانند زندگی طولانی‌مدت و فعال داشته باشند. بنابراین، پیگیری منظم وضعیت سلامت، آزمایش‌های دوره‌ای قند خون، و مشاوره با دامپزشک برای تنظیم دوز انسولین و رژیم غذایی حیاتی است.
نتیجه‌گیری
دیابت در حیوانات خانگی یک بیماری پیچیده و چندوجهی است که نیازمند تشخیص به موقع و درمان دقیق است. با توجه به افزایش شیوع این بیماری، آگاهی از علائم اولیه، عوامل خطر، و روش‌های درمانی می‌تواند به حفظ سلامت حیوانات خانگی و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها کمک کند.
دکتر مژده فهری-کلینیک دامپزشکی آدورینا
دیدگاه خود را بنویسید