حساسیت پوستی در حیوانات

سیستم ایمنی بدن حیوانات در صورت قرار گرفتن در معرض آنتی ژن هایی که به آن ها حساسیت دارد، با تولید آنتی بادی بر ضد آن ها، واکنش نشان می دهند. سیستم ایمنی، حتی ممکن است در برابر آنتی ژن های غیر مضر هم واکنش نشان دهند. وقتی آنتی بادی در پاسخ به مواد حساسیت زا تولید می شود، می تواند منجر به بروز پاسخ سیستم ایمنی در بدن می شود. به طور کلی، پاسخ سیستم ایمنی و علائمی که در اثر آن پاسخ ظاهر می شوند، به عنوان آلرژی یا حساسیت شناخته می شود.
حساسیت پوستی یک واکنش غیرعادی و نامطلوب از سیستم ایمنی بدن به عوامل مختلف محیطی یا مواد خارجی است که باعث تحریک و التهاب پوست می‌شود. این واکنش ممکن است در اثر تماس مستقیم با ماده محرک، مصرف غذایی، تماس با پارازیت‌ها، عوامل شیمیایی یا فیزیکی، عوامل محیطی یا حتی عوامل داخلی بدن رخ دهد.
علائم حساسیت پوستی ممکن است شامل خارش، قرمزی، تورم، تحریک، خشکی، پف و حتی زخم‌های پوستی باشد. در برخی موارد، حساسیت پوستی ممکن است به شدت افزایش یابد و باعث عوارض جدی‌تر مانند آنافیلاکسی (واکنش حاد و خطرناک از سوی سیستم ایمنی) شود.

حساسیت پوستی در حیوانات می‌تواند به انواع مختلفی تقسیم شود، از جمله:
1- حساسیت به مواد غذایی:
برخی حیوانات ممکن است به برخی مواد غذایی حساسیت داشته باشند و واکنش‌های پوستی نظیر خارش، قرمزی و تورم را نشان دهند. در بسیاری از اوقات حساسیت پوستی  ناشی از تغذیه با استفراغ و یا اسهال بروز داده نمی‌شود، ممکن است در برخی موارد این علائم وجود داشته باشد اما کهیر، خارش و تورم صورت از علائم اصلی در برابر غذاهای حساسیت زا است، البته این علائم گاهی با آبریزش بینی و آبریزش چشم نیز همراه خواهد بود.
از رایج ترین غذاهای آلرژی زا در سگ می‌توان به تخم مرغ، ماهی، ذرت، سویا، گوشت گاو، ، لبنیات و گوشت بره اشاره کرد، در ضمن سگ های بالای ۶ ماه و نژادهایی چون پاگ، بولداگ، کوکر و تریرها حساسیت بیشتری نسبت به این غذاها دارند.
در رابطه با گربه ها رایج ترین مواد غذایی که باعث آلرژی پوستی میگردد شامل غذای دریایی،رنگ مصنوعی،مواد نگهدارنده،فرآورده های ذرت ،ضایعات گوشت،سویا و گلوتن می باشد.

 2- حساسیت به انگل ها:
وجود انگل های پوستی مانند کک‌ها ، پشه‌ها یا جرب ها می‌تواند باعث حساسیت پوستی در حیوانات شود.
جرب  نوعی انگل است که باعث ایجاد خارش یا بثورات پوستی روی بدن می‌شود. این انگل‌ها از کنه‌ها کوچکتر بوده و نمی‌توان با چشم آن‌ها را دید و پس‌از اینکه روی پوست  می‌نشینند، داخل پوست تونل‌هایی را ایجاد می‌کنند و در درون این تونل‌ها تخم‌ریزی می‌کنند. سپس زمانی که لاروها از تخم خارج می‌شوند به بدن حیوان می‌چسبند و از خون آن تغذیه می‌کنند.
از جرب سارکوپتس اسکبئی(بیماری گال)میتوان  به عنوان یکی از شدید ترین  علل ایجاد کننده حساسیت پوستی در حیوانات خانگی(به خصوص سگ ها) نام برد، این بیماری خارش‌های زیادی برای حیوان به همراه داشته و باعث ریزش مو نیز می‌شوداز علائم این بیماری می‌توان به قرمز شدن و التهاب پوست، کلافگی و رفتارهایی شبیه خود زنی، مشاهده زخم ودلمه بر روی بدن حیوان ،خونریزی از نقاطی که زخم شده و بو دادن اشاره کرد. لازم به ذکر است عواملی چون حضور حیوان در محیط آلوده، تماس با حیواناتی که جرب پوستی داشته‌اند و ضعف بدنی پس از بیماری موجب این نوع از بیماری و در نتیجه حساسیت پوستی سگ می‌شود.برای مدیریت و جلوگیری از درگیری حیوان با این جرب استفاده از ترکیبات ضد انگل مانند آیور مکتین پیشنهاد می شود.
آلرژی به نیش کک یکی از علل شایع بیماری پوستی در سگ ها(بیشتر بین 1تا3سال ) وگربه ها(بیشتر از سگ ها) است. برخی از حیوانات به بزاق کک حساسیت دارند که با گاز گرفتن کک وارد پوست می شود. آلرژی به کک می تواند علت خارش شدید و جراحات پوستی باشد حتی زمانی که کک‌ها در حیوان  دیده نمی‌شوند. معمولا جراحات پوستی مانند مو ریختگی، پوسته پوسته شدن پوست و قرمزی پوست می‌تواند در سر، پشت گردن، قاعده دم و کشاله ران دیده شود و همچنین کک ها ناقل بیماری هایی مانند ریکتزیا و بارتونلا هستند.برای جلوگیری از در گیری حیوان با کک در درجه اول تمیزی محیط زندگی حیوان بسیار مهم است و در درجه بعدی استفاده از ضد انگل ها .
یکی دیگر از انواع انگلهای پوستی کنه ها هستند که به بدن و سر حیوان(به خصوص سگ ها) چسبیده و خون او را می مکند، شما میتوانید کنه ها را از جای قرمزی و گزیدگی آنها بر روی بدن حیوان تشخیص دهید.وقتی حیوان را برای پیاده روی بیرون میبرند کنه میتواند به بدن او چسبیده و آنقدر از خون حیوان تغذیه کنند تا  سیر شده و آنوقت حیوان را رها کند، این حشرات میتوانند ناقل بیماریهای مختلفی هم باشند.

 3- حساسیت به عوامل محیطی:
عوامل محیطی مانند گرما، سرما، گرد و غبار، گیاهان و گل‌ها نیز ممکن است باعث حساسیت پوستی در حیوانات شوند.
حیوانات خانگی که در معرض دود سیگار ،علف های هرز، گرد و خاک و گرد درختان قرار می گیرند بیشتر دچار حساسیت های پوستی آتوپیک (مانند اگزما) با خارش شدید می گردند.از دیگر علایم واکنش های آلرژیک به دود سیگار می توان به تنفس کوتاه، سوزش چشم، عطسه، سخت نفس کشیدن اشاره کرد.
حساسیت پوستی آتوپیک:نوعی ازدیاد حساسیت تیپ1 است که هم در گربه ها و هم در سگ ها اتفاق می افتد اما  در سگ سانان شایع تر می باشد و توسط آلرژن های محیطی مانند گرده، کپک ، کنه ها وگرد و غبار ایجاد می شود ودر گربه ها نژاد های پرشین،هیمالین وسیامی و در سگ ها نژاد های بولداگ،گلدن رتریور،لابرادور رتریور، ژرمن شپرد،باکستر،بوستون تریر شایع تر است. گرچه در این عارضه علت التهاب پوست حساسیت است، اما بیشتر صدمات و ضایعاتی که در این بیماری دیده می شود به دلیل آسیب زدن سگ یا گربه به خود، از طریق گاز گرفتن، لیس زدن، خراشیدن و … ، به دلیل خارش، می باشد،علائم دیگر این بیماری شامل قرمزی،خارش،پوست مرطوب وآسیب دیده،عفونت ثانویه گوش وضخیم و تیره شدن پوست است.

 4- حساسیت به محصولات شوینده و بهداشتی:
استفاده از محصولات شوینده قوی برای حمام حیوانات یا محصولات بهداشتی نامناسب ممکن است باعث حساسیت پوستی شود. علاوه بر شوینده های شیمیایی، باید مراقب شامپو ها، ضد عفونی کننده ها، صابون و اسپری مو به عنوان عوامل آلرژی زا در خانه بود. شستن رختخواب و تشک حیوان با برخی پودر ها و صابون های رختشویی  خود می تواند محرک حساسیت باشد. بنابراین برای شستشوی رختخواب حیوان باید از شوینده های ارگانیک و بدون رایحه استفاده کرد. همچنین خوابیدن حیوانات در کنار استخر یا شنا کردن آنها به علت تماس با کلر آب استخر به مرور زمان  میتواند باعث ایجاد واکنش های آلرژیک پوستی در حیوانات خانگی  شود.

5- حساسیت فصلی:
همان‌طور که بسیاری از انسان‌ها دچار حساسیت‌های فصلی هستند، حیوانات نیز با آمدن فصل جدید ممکن است دچار این حساسیت شوند.
برخی از گیاهان آپارتمانی و داخل حیاط نیز ممکن است باعث ایجاد واکنش های حساسیت زا در حیوانات شوند.  گیاهان آپارتمانی که در فصول خاصی وارد مرحله مرحله گلدهی می شوند می توانند در حیوانات ایجاد حساسیت نمایند. این علایم اغلب به صورت فصلی رخ می دهند و به صورت خارش پوست، لیس زدن بیش از حد حیوان، قرمزی پوست، عطسه و تحریک چشم،  بروز می نماید.
صرف نظر از نوع گیاهان آپارتمانی که نگهداری می شود، باید بیشتر مراقب  خاک گلدان ها بود که کپک نزند، که خود عامل حساسیت در حیوانات خانگی می باشد. بنابراین، سعی شود که خیلی به گیاه آب نداده و آن را در یک فضای با نور مناسب و تهویه کافی قرار داد.

6- حساسیت به عوامل فیزیکی:

برخی حیوانات ممکن است به عوامل فیزیکی نظیر تابش آفتاب، فشار و اصطکاک حساسیت داشته باشند.
درماتیت آلرژیک تماسی:این بیماری نوعی ازدیاد حساسیت تاخیری است که بیشتر در توله های ایجاد می شود .پوست حیوانات کوچک بسیار حساس می باشد وسطوح خاصی از بدن آنها کم مو و در تماس با محیط است مانند گردن،چانه،شکم،سینه وسطوح داخلی دست ها و پاها. تماس دراز مدت  این قسمت های با مواد شیمیایی و فیزیکی حساسیت زا مانند شوینده های شیمیایی ،گازوئیل،وسایل پلاستیکی و... میتوانند باعث ایجاد عارضه های پوستی و خارش شدید و در صورت تشدید عفونت های ثانویه گردد.

 7-عوامل ژنتیکی:
برخی از نژادهای سگ مثل باکسر، پاگ، پودل و بولداگ به دلیل چین های زیاد پوستی و تجمع باکتری در این لایه ها، پوست حساسی دارند و به همین دلیل بیشتر دچار خارش و عفونت و حساسیت میشوند.

 8-حساسیت به عوامل قارچی:
قارچ‌ها در محیط پیرامون ما زندگی می‌کنند (البته همۀ آن‌ها بیماری‌زا نیستند). بسیاری از گونه‌های بیماری‌زای قارچ در خاک هستند و این امکان وجود دارد که از طریق مواد آلوده و حیوانات در محیط پخش شوند.قارچ‌ها فرصت‌طلب هستند و از سیستم ایمنی ضعیف حیوان یا وجود زخم در پوست  استفاده می‌کنند. حتی حیوانات خانگی هم ممکن است دچار عفونت پوستی شوند؛ اما طبیعتاً حیواناتی که در فضای باز رها هستند بیشتر در معرض عفونت قارچی  قرار دارند. ریزش مو، پوسته‌پوسته‌شدن، جوش، آبسه، قرمزی از جمله علائم پوستی عفونت قارچی است.
از مهم ترین قارچ های در گیر کننده پوست مالاسزیا ها هستند که جزو فلور نرمال پوست می باشند که علاوه بر علائم مشخص در گیری پوست علائم دیگری مانند عفونت گوش خارشی وparony chia(عفونت اطراف ناخن که بیشتر در گربه ها دیده می شود) نیز دارند .

بازنویسی توسط دکتر کوروش مودتی
دانشجوی دکتری دامپزشکی - کارآموز کلینیک آدورینا