آیا حیوانات خانگی می‌توانند حس ششم داشته باشند؟
بررسی علمی توانایی حیوانات در پیش‌بینی زلزله، بیماری و حتی مرگ
در طول سال‌ها، گزارش‌های زیادی از صاحبان حیوانات خانگی منتشر شده که ادعا می‌کنند پت‌های آن‌ها پیش از وقوع حوادث مهم مانند زلزله، بیماری یا حتی مرگ یک فرد، رفتاری غیرعادی از خود نشان داده‌اند. این مشاهدات باعث شده تا بسیاری از مردم باور داشته باشند که حیوانات دارای نوعی «حس ششم» هستند؛ حسی که به آن‌ها اجازه می‌دهد اتفاقاتی را احساس کنند که هنوز رخ نداده یا از درک انسان خارج است.

حواس حیوانات، قوی‌تر از انسان
پیش از آن‌که وارد بحث حس ششم شویم، لازم است بدانیم بسیاری از رفتارهای “غیرطبیعی” حیوانات می‌تواند ناشی از قدرت بالای حواس پنج‌گانه‌ی آن‌ها باشد. حیوانات خانگی مثل سگ و گربه دارای سیستم‌های حسی پیشرفته‌ای هستند که در مقایسه با انسان، بسیار دقیق‌تر و قوی‌تر عمل می‌کند.
•شنوایی: سگ‌ها قادرند صداهایی با فرکانس بین ۴۰ تا ۶۰ هزار هرتز را بشنوند، در حالی که انسان فقط صداهایی بین ۲۰ تا ۲۰ هزار هرتز را درک می‌کند. این یعنی آن‌ها می‌توانند لرزش‌های خفیف، صداهای دور یا تغییرات محیطی بسیار جزئی را خیلی زودتر از ما بشنوند.
•بویایی: حس بویایی سگ‌ها تا ۱۰۰ هزار برابر قوی‌تر از انسان است. آن‌ها می‌توانند تغییرات شیمیایی جزئی در بدن انسان را حس کنند، حتی قبل از اینکه علائم ظاهری بیماری مشخص شود.
•لامسه و حساسیت به ارتعاشات: حیوانات می‌توانند از طریق کف پا، سبیل یا استخوان‌های جمجمه، ارتعاشات ضعیف زمین را تشخیص دهند. این ویژگی به آن‌ها کمک می‌کند که حتی زلزله‌هایی با مقیاس پایین را زودتر از وقوع حس کنند.
این توانایی‌ها، که به‌صورت ژنتیکی و تکاملی در بدن حیوانات نهادینه شده‌اند، پایه‌ی علمی بسیاری از رفتارهایی هستند که ما به اشتباه «فرا طبیعی» یا مرتبط با حس ششم می‌دانیم.

حیوانات و پیش‌بینی زلزله: داستان یا واقعیت؟
یکی از رایج‌ترین ادعاها درباره‌ی حس ششم حیوانات، توانایی آن‌ها در پیش‌بینی زلزله است. این باور از دیرباز در فرهنگ‌های مختلف وجود داشته، و در دنیای مدرن نیز توسط بسیاری از صاحبان حیوانات گزارش شده است.
برای مثال:
•در زلزله‌ی مرگبار شهر وِنچوان چین در سال ۲۰۰۸، ساکنان گزارش دادند که روز قبل از زلزله، سگ‌ها بی‌دلیل پارس می‌کردند و گربه‌ها خانه را ترک کرده بودند.
•در ژاپن، مطالعه‌ای که پس از زلزله‌ی ۲۰۱۱ فوکوشیما انجام شد، نشان داد که تعداد زیادی از صاحبان حیوانات، تغییرات رفتاری جدی در سگ و گربه‌ی خود گزارش کرده بودند، از جمله اضطراب، فرار از خانه، پنهان شدن یا پارس‌های شدید.
اما سؤال اصلی اینجاست: آیا این شواهد علمی هستند؟ پاسخ دقیق این است که تاکنون هیچ مدرک قطعی و کنترل‌شده‌ای وجود ندارد که اثبات کند حیوانات می‌توانند زلزله را پیش‌بینی کنند. اما نظریه‌ای وجود دارد که می‌گوید حیوانات می‌توانند امواج اولیه زلزله (P-waves) را که قبل از امواج اصلی (S-waves) رخ می‌دهند، حس کنند. انسان‌ها اغلب متوجه این امواج نمی‌شوند، اما حیوانات ممکن است با درک آن‌ها، واکنش نشان دهند.

پیش‌بینی بیماری در انسان‌ها توسط حیوانات
یکی از شگفت‌انگیزترین توانایی‌های حیوانات، درک تغییرات فیزیولوژیکی در بدن انسان‌هاست. تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده که نتایج آن‌ها قابل توجه است:
•تشخیص سرطان: مطالعه‌ای در مجله‌ی British Medical Journal نشان داد که سگ‌ها با دقت ۸۸ درصد قادر به تشخیص سرطان مثانه از طریق بوی ادرار هستند. همچنین در مواردی دیگر، توانایی سگ‌ها در تشخیص سرطان پستان و ریه نیز گزارش شده است.
•تشخیص دیابت و قند خون پایین: سگ‌های آموزش‌دیده می‌توانند بوی تغییرات قند خون در بیماران دیابتی را تشخیص دهند و پیش از افت شدید قند خون، به آن‌ها هشدار دهند.
•تشخیص صرع: برخی سگ‌ها قادرند وقوع حملات صرع را چند دقیقه قبل از آغاز، احساس کنند و با رفتارهایی مثل لیسیدن، پارس کردن یا ایستادن جلوی بیمار، هشدار بدهند.
این توانایی‌ها تا حد زیادی به حس بویایی خارق‌العاده‌ی سگ‌ها و همچنین حافظه شرطی‌شده‌ی آن‌ها مربوط می‌شود. اما صاحبان این حیوانات معمولاً این رفتارها را بسیار خاص و «مافوق طبیعی» درک می‌کنند.

درک مرگ توسط حیوانات
یکی از اسرارآمیزترین گزارش‌های مربوط به حس ششم، مربوط به واکنش حیوانات در مواجهه با مرگ است. شاید مشهورترین نمونه، گربه‌ای به نام اسکار باشد که در آسایشگاهی در ایالت رودآیلند آمریکا زندگی می‌کرد. گفته می‌شود این گربه پیش از مرگ بیماران، به اتاق آن‌ها می‌رفت و کنارش می‌خوابید. در بیش از ۲۵ مورد، اسکار پیش‌بینی درستی از مرگ کرده بود.
دانشمندان احتمال می‌دهند حیوانات با حس بویایی بسیار قوی خود، قادر به تشخیص بوی ترکیبات شیمیایی خاصی باشند که بدن انسان در ساعات پایانی زندگی ترشح می‌کند. به همین دلیل، آن‌ها به شکلی خاص به این افراد نزدیک می‌شوند یا رفتار متفاوتی از خود نشان می‌دهند.
آیا این واقعاً «حس ششم» است؟
واژه‌ی “حس ششم” بیشتر به درک ماورای طبیعی و فراتر از توانایی‌های فیزیکی اطلاق می‌شود. اما بیشتر دانشمندان معتقدند که رفتارهای خارق‌العاده‌ی حیوانات، نتیجه‌ی استفاده‌ی بسیار دقیق‌تر و حساس‌تر از همان حواس پنج‌گانه است که در وجود آن‌ها تکامل یافته.
البته، این دیدگاه چیزی از ارزش رفتارهای حیرت‌انگیز حیوانات کم نمی‌کند. اینکه یک حیوان بدون آموزش خاصی بتواند بیماری صاحبش را تشخیص دهد، یا زودتر از انسان‌ها متوجه خطر زمین‌لرزه شود، نشانه‌ای از پیچیدگی شگفت‌انگیز سیستم حسی آن‌هاست.

نتیجه‌گیری نهایی
اگرچه باور به حس ششم در حیوانات بین مردم بسیار رایج است، اما شواهد علمی نشان می‌دهد که این توانایی‌ها اغلب ناشی از قدرت فوق‌العاده‌ی حواس فیزیکی آن‌هاست. حیوانات خانگی دنیای اطراف را با دقتی درک می‌کنند که برای ما غیرقابل تصور است.
در واقع، آنچه ما به عنوان حس ششم می‌شناسیم، شاید فقط نتیجه‌ی حواس پیشرفته‌تر، تجربه، حافظه و ارتباط عاطفی قوی با محیط و انسان‌ها باشد. ولی همین هم کافی‌ست تا بپذیریم که حیوانات خانگی، موجوداتی خارق‌العاده با توانایی‌هایی بی‌نظیر هستند که هنوز تمام ابعادشان برای ما کشف نشده است.

دکتر مژده فهری -کلینیک دامپزشکی آدورینا