پیشگیری و کنترل بیماری‌های انگلی در بهار و تابستان: راهنمای جامع برای صاحبان حیوانات خانگی
با ورود به فصل‌های گرم سال، مخصوصاً بهار و تابستان، خطر آلودگی حیوانات خانگی به انگل‌های خارجی مثل کک و کنه به‌طور چشم‌گیری افزایش می‌یابد. این انگل‌ها علاوه‌بر ایجاد ناراحتی و خارش شدید، می‌توانند ناقل بیماری‌های جدی باشند که در صورت عدم درمان به‌موقع، حتی جان حیوان را تهدید می‌کنند.
در این مقاله، با زبانی علمی اما قابل‌فهم برای عموم، به معرفی این انگل‌ها، نحوه انتقال، علائم بالینی، پیشگیری و روش‌های درمان پرداخته‌ایم تا صاحبان حیوانات بتوانند با آگاهی بیشتر از بروز مشکلات جدی جلوگیری کنند.
بخش اول: کک و کنه؛ دشمنان پنهان اما خطرناک
کک‌ها و کنه‌ها از شایع‌ترین انگل‌های خارجی در سگ‌ها و گربه‌ها هستند. این انگل‌ها خون‌خوارند و از راه گزش، نه‌تنها باعث تحریک و خارش پوست می‌شوند، بلکه می‌توانند بیماری‌هایی خطرناک به حیوان و حتی انسان منتقل کنند.
•کک‌ها (Fleas) حشرات کوچکی هستند که به سرعت می‌پرند و عمدتاً بین موهای حیوان مخفی می‌شوند. نیش آن‌ها باعث خارش، حساسیت پوستی و در برخی موارد، کم‌خونی شدید به‌ویژه در توله‌ها می‌شود.
•کنه‌ها (Ticks) انگل‌های بندپایی هستند که معمولاً روی پوست حیوان، مخصوصاً در نواحی نازک مانند پشت گوش، زیر گردن، بین انگشتان یا اطراف چشم‌ها می‌چسبند. آن‌ها می‌توانند ناقل بیماری‌های ویروسی، باکتریایی و خونی نظیر بابزیوز و ارلیشوز باشند.
بخش دوم: چرخه زندگی کک و کنه
درک چرخه زندگی این انگل‌ها برای مبارزه مؤثر با آن‌ها ضروری است.
•چرخه زندگی کک شامل چهار مرحله است: تخم، لارو، شفیره و بالغ. تنها کک بالغ روی بدن حیوان زندگی می‌کند؛ سایر مراحل عمدتاً در محیط اطراف حیوان (فرش، مبل، کف‌پوش، رخت‌خواب) رخ می‌دهد. کک بالغ می‌تواند روزانه تا ۵۰ تخم بگذارد و این تخم‌ها در عرض چند روز به لارو و سپس به کک بالغ تبدیل می‌شوند. در شرایط گرم و مرطوب، این چرخه ممکن است در عرض ۲ تا ۳ هفته کامل شود.
•کنه‌ها چرخه زندگی آهسته‌تری دارند و اغلب به سه مرحله‌ی فعال تقسیم می‌شوند: لارو، نیمه‌بالغ و بالغ. کنه‌ها پس از چسبیدن به میزبان، با مکیدن خون تغذیه می‌کنند و ممکن است چند روز روی بدن باقی بمانند. در طول این زمان، اگر میزبان به بیماری‌های خونی آلوده باشد، کنه می‌تواند به ناقل آن بیماری تبدیل شود و با گزش بعدی، آن را به حیوان دیگر منتقل کند.
نکته مهم: چون بیشتر مراحل زندگی این انگل‌ها در محیط خارج از بدن حیوان اتفاق می‌افتد، کنترل کامل آلودگی مستلزم درمان هم‌زمان حیوان و محیط اطراف است.
بخش سوم: چرا بهار و تابستان حساس‌ترین فصل‌ها هستند؟
با شروع فصل بهار و ورود به ماه‌های گرم سال، شرایط محیطی برای رشد و تکثیر انگل‌های خارجی به‌شدت مناسب می‌شود. دلایل اصلی این حساسیت فصلی عبارت‌اند از:
•افزایش دما و رطوبت: دمای حدود ۲۱ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد همراه با رطوبت بالا، بهترین شرایط برای رشد و تخم‌ریزی کک و کنه است. در این شرایط، چرخه زندگی آن‌ها سریع‌تر کامل می‌شود و جمعیت آن‌ها در محیط افزایش می‌یابد.
•افزایش حضور حیوان در فضای باز: در فصل‌های گرم، حیوانات خانگی بیشتر در باغچه، حیاط یا پارک‌ها وقت می‌گذرانند که احتمال تماس با انگل‌های محیطی را افزایش می‌دهد.
•فعالیت بیشتر جوندگان و پرندگان: جوندگان و پرندگان می‌توانند به‌عنوان میزبان‌های ناقل، کک و کنه را به محیط خانه منتقل کنند. این ناقل‌ها حتی اگر علائم ظاهری نداشته باشند، قادرند محیط زندگی حیوان خانگی را آلوده کنند.
بخش چهارم: علائم آلودگی به کک و کنه
شناخت علائم اولیه‌ی آلودگی به انگل‌های خارجی اهمیت زیادی در پیشگیری از پیشرفت بیماری دارد. مهم‌ترین علائم شامل موارد زیر است:
•خاراندن یا گاز گرفتن مداوم پوست، مخصوصاً در نواحی دم، گردن یا گوش‌ها
•التهاب، قرمزی یا زخم در نواحی خاص مانند زیر بغل، بین پاها یا پشت گوش
•مشاهده‌ی نقاط سیاه کوچک در بین موها (مدفوع کک)
•بی‌قراری یا تحریک‌پذیری حیوان
•در موارد شدید: تب، بی‌حالی، رنگ‌پریدگی لثه‌ها، کاهش اشتها یا کم‌خونی
در صورت بروز این علائم، مراجعه سریع به دامپزشک ضروری است.
بخش پنجم: پیشگیری؛ مهم‌تر از درمان
پیشگیری کلید کنترل آلودگی‌های انگلی است و از نظر اقتصادی و سلامت حیوان، بسیار مؤثرتر از درمان دیرهنگام است. اقدامات پیشگیرانه عبارت‌اند از:
1.درمان پیشگیرانه منظم با داروهای توصیه‌شده توسط دامپزشک
استفاده ماهیانه از داروهای ضدکک و ضدکنه که در اشکال مختلف در دسترس‌اند:
•محلول‌های موضعی (Spot-on): روی پوست ریخته می‌شوند و از طریق چربی پوست جذب شده و انگل‌ها را از بین می‌برند.
•قرص‌های خوراکی: از طریق خون در بدن حیوان پخش شده و با مکیدن خون توسط انگل، آن را نابود می‌کنند.
•یقه‌های ضدکنه و ضدکک: حاوی ترکیبات کشنده یا دافع انگل هستند و تا چند ماه اثر محافظتی دارند.
نکته مهم: نوع محصول، دوز مناسب و نحوه‌ی صحیح مصرف باید توسط دامپزشک تعیین شود، به‌ویژه برای توله‌سگ‌ها، بچه‌گربه‌ها، حیوانات مسن یا دارای بیماری زمینه‌ای.
2.نظافت و ضدعفونی منظم محیط زندگی حیوان
چون بیشتر مراحل رشد کک و کنه در محیط رخ می‌دهد، نظافت خانه (جاروبرقی، شست‌وشوی منظم پتو و تشک حیوان، اسپری‌های ضدانگل مجاز) باید بخشی از برنامه‌ی منظم مراقبتی باشد.
3.بررسی منظم پوست و موهای حیوان توسط صاحب و دامپزشک
شانه‌زدن منظم با شانه‌های مخصوص کک، به‌خصوص بعد از گردش در فضای باز، می‌تواند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام داشته باشد.
بخش ششم: درمان آلودگی شدید
در صورتی که حیوان دچار آلودگی گسترده شده باشد، درمان باید به‌صورت چندمرحله‌ای و دقیق انجام شود:
•درمان هم‌زمان تمام حیوانات خانگی موجود در خانه
•ضدعفونی کامل محیط زندگی و وسایل حیوان (دو بار با فاصله ۷ تا ۱۰ روز)
•استفاده از داروهایی که هم روی انگل‌های بالغ و هم تخم‌ها و لاروها اثر دارند
•بررسی و درمان بیماری‌های منتقله از طریق انگل‌ها توسط دامپزشک
در مواردی که علائم عمومی (تب، بی‌حالی، زردی یا کم‌خونی) مشاهده شود، انجام آزمایش‌های تشخیصی و درمان‌های تخصصی ضروری است.
جمع‌بندی
کک و کنه فقط یک مشکل ساده پوستی نیستند؛ آن‌ها ناقلان بیماری‌های خطرناکی هستند که می‌توانند سلامت حیوان خانگی شما را به‌شدت تهدید کنند. با شناخت درست، اقدامات پیشگیرانه منظم و مراجعه‌ی به‌موقع به دامپزشک، می‌توان از بروز بسیاری از این مشکلات جلوگیری کرد.
سلامت حیوان شما، نتیجه‌ی آگاهی و مراقبت مستمر شماست.
اگر تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری های مختلف سگ ها و گربه ها دارید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام کنید.
دکتر مژده فهری-کلینیک دامپپزشکی آدورینا
دیدگاه خود را بنویسید