سرطان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های تهدیدکنندهٔ حیات در سگ‌ها و گربه‌هاست و به‌عنوان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در حیوانات خانگی شناخته می‌شود. برخی مطالعات نشان می‌دهند که تقریباً یک‌سوم سگ‌ها و یک‌پنجم گربه‌ها در طول زندگی خود به نوعی از سرطان دچار می‌شوند.
بزرگ‌ترین چالش این بیماری، ماهیت پنهان و تدریجی آن است؛ یعنی در بسیاری از موارد، تومور در بدن حیوان ماه‌ها در حال رشد است بدون اینکه علامت واضح و هشداردهنده‌ای ایجاد کند. همین موضوع باعث می‌شود علائم اولیه اغلب با مشکلات ساده و گذرا اشتباه گرفته شوند، درحالی‌که تشخیص زودهنگام تأثیر مستقیم بر شانس درمان، انتخاب روش مناسب (جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی) و پیش‌آگهی دارد.
در ادامه، نشانه‌های اولیه سرطان را با توضیحات دقیق‌تر و علمی‌تر بررسی می‌کنیم تا صاحبان حیوانات و تیم دامپزشکی به‌صورت آگاهانه‌تری بتوانند بیماری را در مراحل ابتدایی شناسایی کنند.
۱. توده‌ها یا برآمدگی‌هایی که تغییرات تدریجی نشان می‌دهند
وجود توده پوستی یا زیرجلدی همیشه به معنای سرطان نیست، اما رفتار و ویژگی‌های تومور اهمیت اصلی را دارد.
نکات کلیدی‌تر:
•سریع یا تدریجی بزرگ شدن توده، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های بدخیمی است؛ توده‌هایی که در عرض چند هفته اندازه‌شان دو برابر می‌شود بیشتر نگران‌کننده‌اند.
•قوام توده اهمیت زیادی دارد؛ توده‌های بدخیم معمولاً سفت، نامنظم و چسبیده به بافت زیرین هستند و با حرکت پوست جابه‌جا نمی‌شوند.
•تغییر رنگ پوست روی توده، وجود گرمی، زخم یا پوسته‌پوسته شدن می‌تواند نشانه تکثیر سریع سلول‌های غیرطبیعی باشد.
•در تومورهایی مانند ماست‌سل تومور، ممکن است اندازه توده تغییر دوره‌ای داشته باشد که ناشی از آزادسازی هیستامین است.
این نوع جزئیات اغلب از نگاه صاحب حیوان پنهان می‌ماند، اما برای دامپزشک اهمیت تشخیصی دارد.
۲. کاهش وزن پیش‌رونده با وجود اشتهای ثابت یا حتی افزایش اشتها
کاهش وزن بدون دلیل واضح، یکی از بارزترین علائم سرطان‌های داخلی است.
دلایل فیزیولوژیک مهم:
•سلول‌های سرطانی برای رشد و تقسیم، انرژی بسیار بیشتری مصرف می‌کنند.
•بدن برای مقابله با التهاب ناشی از سرطان، متابولیسم را افزایش می‌دهد و ذخایر چربی و عضله سریع‌تر مصرف می‌شوند.
•برخی تومورها باعث اختلال هورمونی می‌شوند که متابولیسم را به شکل غیرطبیعی بالا می‌برد.
اغلب صاحبان حیوان متوجه کاهش تدریجی وزن نمی‌شوند مگر اینکه حیوان توی بدن گرفتن یا لمس استخوان‌ها دچار تغییر شود.
۳. بی‌میلی به غذا یا تغییر در الگوی خوردن
بی‌اشتهایی در بسیاری از سرطان‌ها به دلیل عوامل مختلف اتفاق می‌افتد:
•فشار توده روی معده یا روده باعث احساس سیری زودرس می‌شود.
•درگیری کبد یا کلیه متابولیت‌های التهابی ایجاد می‌کند که اشتها را کاهش می‌دهد.
•درد مزمن، حالت تهوع و ضعف عمومی غذا خوردن را دشوار می‌کند.
مهم این است که بی‌اشتهایی مداوم و بدون بهبود با تغییرات غذایی باشد.
۴. بی‌حالی، کاهش سطح انرژی و افت تحمل فعالیت
این علامت اغلب توسط صاحبان جدی گرفته نمی‌شود و به “سن حیوان” نسبت داده می‌شود، درحالی‌که می‌تواند نشانه‌ای از موارد زیر باشد:
•کم‌خونی ناشی از سرطان‌های خون
•خونریزی داخلی ناشی از تومورهای طحال
•التهاب سیستمیک ناشی از رشد تومور
•کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها
حیوانی که قبلاً مشتاق بازی بود، ممکن است اکنون بعد از فعالیت‌های کوتاه نفس‌نفس بزند، بخوابد یا تمایلی به حرکت نداشته باشد.
۵. مشکلات تنفسی، سرفه‌های مداوم یا تنفس با دهان باز
تومورهای ریه یا متاستازهای ریه معمولاً بی‌سروصدا پیشرفت می‌کنند.
علائم تخصصی‌تر:
•صدای تنفس خش‌دار یا سوت‌مانند
•افزایش تعداد تنفس در حالت استراحت
•تنفس شکمی یا استفاده از عضلات اضافی برای نفس کشیدن
•پره‌زدن بینی در گربه (نشانه تنفس سخت)
وجود مایع در فضای پلور نیز باعث کاهش صدای ریه می‌شود که هنگام گوش‌دادن دامپزشک قابل تشخیص است.
۶. خونریزی غیرطبیعی یا ترشحات غیرمعمول از بدن
سرطان می‌تواند با تخریب بافت داخلی یا تغییر در سیستم انعقاد خون باعث خونریزی شود.
مثال‌های دقیق‌تر:
•خونریزی بینی → ممکن است ناشی از تومورهای بدخیم داخل سینوس‌ها یا اختلالات پلاکتی باشد.
•خون در ادرار → احتمال سرطان مثانه یا پروستات.
•خون یا ترشحات غیرعادی از واژن حیوانات عقیم‌نشده → احتمال تومورهای دستگاه تناسلی.
•زخم‌های دهان با خونریزی مداوم → احتمال ملانوما یا SCC دهانی.
۷. تغییرات دهانی، بوی بسیار بد دهان و مشکلات در جویدن
سرطان دهان به‌خصوص در سگ‌ها شایع است و اغلب دیر تشخیص داده می‌شود.
علائم هشداردهنده دقیق‌تر:
•بویی شبیه “بوی گوشت فاسد” که ناشی از بافت نکروتیک تومور است
•آبریزش دهان همراه با رگه‌های خون
•افتادن دندان بدون دلیل
•تورم یک‌طرفه صورت یا فک
•حیوان غذا را در دهان می‌گیرد اما نمی‌جود
این موارد همیشه باید به‌سرعت بررسی شوند.
۸. لنگش مداوم یا درد استخوان بدون سابقه ضربه
سرطان استخوان اغلب با یک لنگش ساده شروع می‌شود، اما با گذشت زمان شدت می‌گیرد.
جزئیات مهم‌تر:
•استخوان درگیر معمولاً داغ و بسیار دردناک است.
•حیوان هنگام لمس ناله می‌کند یا پای خود را پنهان می‌کند.
•در مراحل پیشرفته، استخوان ممکن است به‌طور ناگهانی دچار شکستگی پاتولوژیک شود.
•سگ‌های نژاد بزرگ (ژرمن، رتریور، دوبرمن، دینگو) بیشتر در معرض استئوسارکوم‌اند.
۹. تغییرات رفتاری یا عصبی
تومورهای مغزی یا سرطان‌هایی که متاستاز به سیستم عصبی دارند، با علائم زیر دیده می‌شوند:
•گیجی، ناآگاهی از محیط
•نگاه ثابت به یک نقطه
•افزایش حساسیت به لمس
•حملات ناگهانی عصبی (Seizure)
•تغییر شخصیت، پرخاشگری یا ترس غیرعادی
این تغییرات اغلب از سوی صاحب حیوان به “بالا رفتن سن” نسبت داده می‌شود.
۱۰. زخم‌های پوستی یا نقاطی که بهبود پیدا نمی‌کنند
زخم‌هایی که بیش از ۱۰–۱۴ روز خوب نمی‌شوند باید از نظر تومورهای پوستی بررسی شوند.
دلایل علمی:
سلول‌های سرطانی تمام انرژی و مواد غذایی بافت را مصرف می‌کنند، جریان خون ناحیه را مختل می‌کنند، و اجازه نمی‌دهند فرآیند طبیعی ترمیم رخ دهد.
اگر زخم همراه با ترشح بدبو، رشد لبه‌های زخم یا ضخیم شدن پوست باشد، احتمال بدخیمی بسیار بالاتر است.
جمع‌بندی
سرطان در حیوانات خانگی بیماری پیچیده و چندوجهی است که در مراحل اولیه ممکن است تنها با علائم بسیار خفیف و غیراختصاصی خود را نشان دهد. موفقیت درمان تا حد زیادی بسته به تشخیص زودهنگام و اقدام سریع است. صاحبان حیوانات باید هرگونه تغییر پایدار یا پیش‌رونده در رفتار، ظاهر، وزن، اشتها و فعالیت حیوان را جدی بگیرند و به‌جای صبر کردن یا فرض گرفتن اینکه مشکل خودبه‌خود برطرف می‌شود، به دامپزشک مراجعه کنند.
دکتر مژده فهری-کلینیک دامپزشکی آدورینا
دیدگاه خود را بنویسید