بیماری تیروئید پرکار (Hyperthyroidism) در گربه‌ها

بیماری تیروئید پرکار یا هیپرتیروئیدیسم، یکی از شایع‌ترین اختلالات غدد درون‌ریز در گربه‌ها، به ویژه گربه‌های مسن است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید بیش از حد نیاز بدن، هورمون‌های تیروئیدی تولید می‌کند. هورمون‌های تیروئیدی اصلی شامل تیروکسین (T4) و تری‌یُدوتیرونین (T3) هستند که نقش مهمی در تنظیم سوخت‌وساز سلولی و متابولیسم پایه بدن دارند.

افزایش بیش از حد این هورمون‌ها باعث بالا رفتن سرعت متابولیسم بدن شده و تأثیرات متعددی بر روی سیستم‌های مختلف از جمله قلب، کلیه‌ها، و دستگاه عصبی دارد.این بیماری بیشتر در گربه‌های بالای ۱۰ سال دیده می‌شود و با توجه به علائم تدریجی و گاها مبهم، تشخیص به موقع و درمان صحیح آن اهمیت بالایی دارد تا از عوارض جدی جلوگیری شود.

علل بیماری تیروئید پرکار در گربه‌ها

بیماری تیروئید پرکار معمولا به دلیل رشد غیرطبیعی غده تیروئید رخ می‌دهد که منجر به تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی می‌شود. این رشد غیرطبیعی معمولا به صورت آدنوم (تومور خوش‌خیم) در غده تیروئید اتفاق می‌افتد و در موارد نادر تومورهای بدخیم نیز مشاهده می‌شوند.

عوامل زیر می‌توانند نقش موثری در ابتلا به این بیماری داشته باشند:

•عوامل محیطی: تماس طولانی‌مدت با فلزات سنگین، آفت‌کش‌ها و مواد شیمیایی دیگر می‌تواند ریسک بیماری را افزایش دهد.

•عوامل ژنتیکی: ممکن است برخی گربه‌ها استعداد ژنتیکی بیشتری برای ابتلا داشته باشند، اگرچه تحقیقات این زمینه هنوز در حال تکمیل است.

•تغذیه: رژیم غذایی با میزان نامناسب ید می‌تواند عملکرد تیروئید را تحت تأثیر قرار دهد.

•بیماری‌های زمینه‌ای: برخی بیماری‌های کلیوی و قلبی ممکن است زمینه را برای این بیماری فراهم کنند.

علائم بالینی بیماری تیروئید پرکار

علائم این بیماری معمولا به تدریج ظاهر می‌شوند و می‌توانند از یک گربه به گربه دیگر متفاوت باشند. مهم‌ترین علائم عبارت‌اند از:

•کاهش وزن شدید: حتی با افزایش اشتها، کاهش وزن چشمگیر مشاهده می‌شود که ناشی از افزایش متابولیسم است.

•افزایش اشتها: گربه تمایل بیشتری به غذا خوردن دارد، اما این افزایش مصرف غذا جبران‌کننده کاهش وزن نیست.

•پرنوشی و پرادراری: افزایش متابولیسم باعث افزایش مصرف آب و دفع ادرار می‌شود.

•بی‌قراری و افزایش فعالیت: گربه ممکن است بی‌قرار، مضطرب و بیش‌فعال شود.

•تاکی‌کاردی: ضربان قلب بالا که می‌تواند منجر به مشکلات قلبی شود.

•تنفس سریع و کم‌عمق: به دلیل نیاز بیشتر به اکسیژن.

•علائم گوارشی: استفراغ و اسهال گهگاه رخ می‌دهد.

•ریزش مو و خشکی پوست: کاهش کیفیت پوشش پوستی و ریزش مو دیده می‌شود.

•بزرگی غده تیروئید: غده قابل لمس و برجسته در گردن (گواتر).

روش‌های تشخیص بیماری

تشخیص قطعی بر پایه سه اصل اصلی است:

شرح حال و معاینه بالینی

دامپزشک با بررسی دقیق تاریخچه بیماری و معاینه فیزیکی علائم بالینی از جمله بررسی غده تیروئید، وضعیت قلب و تنفس را ارزیابی می‌کند.

آزمایشات خون

•آزمایش تیروکسین کل (Total T4): رایج‌ترین آزمایش برای اندازه‌گیری هورمون تیروئید. افزایش سطح T4 معمولا بیماری را تأیید می‌کند.

•آزمایش تیروکسین آزاد (Free T4): در موارد شک و تردید برای تشخیص حساس‌تر.

•آزمایش TSH: معمولا در گربه‌های مبتلا کاهش یافته است.

•آزمایش‌های کلی خون: برای ارزیابی کلی وضعیت سلامت و بررسی عملکرد کلیه و کبد.

تصویربرداری

•اولتراسوند غده تیروئید: بررسی اندازه و وضعیت غده.

•اسکن رادیونوکلئید: در موارد خاص و تشخیص دقیق‌تر.

ارزیابی قلب و کلیه

از آنجا که بیماری تیروئید پرکار تأثیر مستقیم بر قلب و کلیه‌ها دارد، ارزیابی با اکوکاردیوگرافی و آزمایش‌های عملکرد کلیوی ضروری است.

درمان بیماری تیروئید پرکار

درمان این بیماری بسته به شرایط گربه و ترجیح مالک شامل چند گزینه است:

درمان دارویی

•متی‌مازول (Methimazole): مهارکننده تولید هورمون‌های تیروئیدی که معمولاً به صورت قرص یا قطره تجویز می‌شود.

•عوارض جانبی مانند تهوع، استفراغ و مشکلات کبدی ممکن است ایجاد شود که نیاز به پیگیری دارد.

•درمان باید مستمر و منظم باشد و قطع ناگهانی منجر به برگشت بیماری می‌شود.

درمان جراحی

•برداشتن غده تیروئید بیمار به صورت جراحی در موارد مناسب.

•نیازمند بیهوشی عمومی و ریسک‌های مربوط به آن، به ویژه در گربه‌های مسن.

•پس از جراحی ممکن است نیاز به درمان جایگزین هورمونی باشد.

درمان رادیواکتیو (I-131)

•تزریق ید رادیواکتیو که باعث تخریب انتخابی سلول‌های تیروئید پرکار می‌شود.

•درمان قطعی با درصد موفقیت بالا اما هزینه‌بر و نیاز به قرنطینه پس از درمان.

رژیم غذایی

•رژیم کم ید در برخی موارد کمک‌کننده است اما به تنهایی کافی نیست.

مراقبت و پیگیری بعد از درمان

•پیگیری منظم برای کنترل سطح هورمون‌ها و عملکرد اندام‌های هدف مانند قلب و کلیه‌ها ضروری است.

•توجه به تغییرات رفتاری و جسمی گربه در منزل برای تشخیص زودهنگام عود بیماری مهم است.

•همکاری نزدیک با دامپزشک برای تنظیم درمان و مراقبت‌های حمایتی توصیه می‌شود.

نتیجه‌گیری

بیماری تیروئید پرکار یک اختلال شایع و مهم در گربه‌های مسن است که در صورت تشخیص و درمان به موقع می‌توان کیفیت زندگی حیوان را به طور قابل توجهی بهبود داد. آگاهی از علائم، انجام معاینات دوره‌ای و پیگیری درمان به کاهش عوارض و جلوگیری از مشکلات جدی مانند نارسایی قلبی و کلیوی کمک می‌کند.

دکتر مژده فهری-کلینیک دامپزشکی آدورینا