چرا حیوانات خانگی شب‌ها به یک نقطه خیره می‌شوند؟ نگاه علمی به یکی از رفتارهای مرموز سگ‌ها و گربه‌ها
یکی از رفتارهایی که همیشه ذهن صاحبان حیوانات خانگی را درگیر می‌کند، لحظاتی است که سگ یا گربه بدون هیچ دلیل واضحی در نیمه شب ناگهان به یک نقطه ثابت نگاه می‌کند و برای چندین ثانیه یا حتی چند دقیقه بدون حرکت باقی می‌ماند. این رفتار از دید انسان ممکن است عجیب، غیرمنطقی یا حتی ترسناک نشان داده شود، اما از نظر علمی، این پدیده کاملاً قابل توضیح است.
سیستم‌های حسی حیوانات بسیار قدرتمندتر از انسان عمل می‌کنند
سگ‌ها و گربه‌ها در مقایسه با انسان، از نظر حس بویایی، بینایی در نور کم و شنوایی فرکانس‌های بالا، توانایی بسیار بیشتری دارند. این توانایی به آن‌ها اجازه می‌دهد تغییرات محیطی را که انسان‌ها هرگز متوجه نمی‌شوند، به راحتی دریافت و پردازش کنند.
•سگ‌ها می‌توانند بوهایی را تشخیص دهند که میلیون‌ها برابر ضعیف‌تر از آستانه حس بوی انسان هستند.
•گربه‌ها در تاریکی شب با کمک سلول‌های گیرنده Rod در شبکیه، حرکت‌های بسیار ریز را در نور بسیار کم تشخیص می‌دهند.
•هر دو گونه، فرکانس‌های صوتی بسیار بالاتر از محدوده شنوایی انسان را می‌شنوند.
بنابراین زمانی که در نیمه شب به نقطه‌ای خاص خیره می‌شوند، احتمالاً چیزی را می‌شنوند، بو می‌کشند یا می‌بینند که برای انسان قابل تشخیص نیست. این می‌تواند صدای حشره داخل دیوار، حرکت جریان هوا از شکاف پنجره، صدای لرزش دستگاه‌های الکتریکی یا حتی تغییرات دمای موضعی باشد.
نقش تکامل: هشیاری شبانه یک مزیت بقا بوده است
در گذشته، حیوانات برای زنده ماندن نیاز داشتند نسبت به کوچک‌ترین نشانه‌های خطر در محیط واکنش نشان دهند. آن حیوانی موفق بوده که قبل از شکارچی/شکار حرکت کوچک را تشخیص بدهد. این مکانیسم هنوز در حیوانات خانگی باقی مانده است.
حتی اگر حیوان داخل خانه کاملاً امن باشد، مغز آن‌ها همچنان برای پردازش محرک‌های ریز محیطی در حالت آماده‌باش است.
آیا ممکن است این رفتار ناشی از خیال‌پردازی باشد؟
تحقیقات علوم اعصاب حیوانات نشان داده که برخی لحظه‌های خیره نگاه کردن حتی بدون وجود محرک مشخص، می‌تواند مرتبط با فرآیندهای عصبی درونی مغز نیز باشد؛ مثل:
•فازهای پردازش حافظه
•فعالیت خود به خودی نورون‌های حسی
•تخلیه‌های عصبی کوتاه در ناحیه آمیگدال و قشر بصری
در لحظات ساکت و کم‌تحریک، مغز حیوان گاهی روی الگوهای داخلی خود هم “focus” می‌کند.
چه زمانی باید نگران شویم؟
اگر رفتار خیره شدن شبانه با علائم زیر همراه باشد، بهتر است بررسی دامپزشکی انجام شود:
•افزایش تکرار رفتار و طول زمان خیره شدن
•حساسیت شدید به محرک‌های کوچک
•واکنش‌های ناگهانی مثل پرش، جیغ، حمله به فضای خالی
•نشانه‌های عصبی مثل لرزش، حرکات غیرارادی، گیجی یا عدم تعادل
•تغییرات سریع خلق و رفتار بدون منطق محیطی
این موارد می‌تواند نشانه مشکلاتی مثل اضطراب مزمن، مشکلات بینایی، اختلالات عصبی، تشنج‌های Partial یا سندرم‌های حسی باشد.
چگونه صاحب حیوان می‌تواند محیط امن‌تری ایجاد کند؟
•کاهش منابع صدای اضافه در شب
•ثابت کردن برنامه خواب و خاموشی
•حفظ دمای یکنواخت و آرام محیط
•استفاده از اسباب‌بازی‌های Interactive قبل از خواب برای تخلیه انرژی
•جلوگیری از قرار دادن حیوان در اتاق‌هایی با محرک‌های زیاد الکترومغناطیسی
حیوانی که ذهنش آرام‌تر باشد، کمتر در وضعیت Over Attentive باقی می‌ماند.
جمع‌بندی
خیره شدن حیوانات خانگی در شب معمولاً نشانه «دیدن چیزهای غیرطبیعی» نیست. بلکه کاملاً نتیجه توانایی‌های حسی بسیار پیشرفته آن‌ها و همچنین الگوهای تکاملی بقا است. این رفتار در بیشتر موارد طبیعی و بی‌خطر است. اما اگر همراه با علائم عصبی یا اضطرابی باشد، بررسی دامپزشکی لازم خواهد بود.

دکتر مژده فهری-کلینیک دامپزشکی آدورینا