آیا حیوانات خانگی حسادت می‌کنند؟
بررسی علمی رفتارهای حسادت‌آمیز در حیوانات خانگی
حسادت یکی از پیچیده‌ترین احساسات انسانی است که ریشه در خودآگاهی، مقایسه اجتماعی و ترس از دست دادن توجه یا منابع دارد. اما سؤال جالبی که ذهن بسیاری از صاحبان حیوانات خانگی را درگیر کرده این است: آیا حیوانات هم می‌توانند حسادت را تجربه کنند؟ آیا وقتی سگ ما نسبت به نوازش گربه یا ورود پت جدیدی به خانه واکنش نشان می‌دهد، واقعاً حسادت می‌کند یا صرفاً با یک رفتار شرطی و غریزی طرف هستیم؟
حسادت: یک احساس انسانی یا فراتر از آن؟
برای سال‌ها، تصور رایج این بود که حسادت صرفاً متعلق به انسان است؛ چرا که این احساس نیاز به خودآگاهی، مفهوم مالکیت، و درک روابط اجتماعی دارد. اما مطالعات جدید در حوزه‌ی رفتارشناسی حیوانات، این فرضیه را به چالش کشیده‌اند.
در سال‌های اخیر، پژوهشگران دریافتند که برخی حیوانات، به‌ویژه پستانداران اجتماعی مثل سگ‌ها، میمون‌ها و حتی پرندگان هوشمند، ممکن است توانایی تجربه‌ی نسخه‌ای ساده‌شده از احساساتی مانند حسادت یا شرم را داشته باشند. این کشف، توجه بسیاری را به خود جلب کرده و باب تحقیقات گسترده‌تری را گشوده است.
رفتارهای حسادت‌آمیز در سگ‌ها: شواهد علمی
یکی از معروف‌ترین مطالعات در این زمینه، در سال ۲۰۱۴ توسط «کارن دی‌والت» و همکارانش در دانشگاه کالیفرنیا انجام شد. در این تحقیق، ۳۶ سگ خانگی مورد بررسی قرار گرفتند. صاحبان آن‌ها به سه شکل با سگ تعامل کردند:
1.نوازش یک سگ پلاستیکی (جعلی) و بی‌توجهی به سگ اصلی
2.نوازش یک شیء بی‌جان مثل کتاب
3.صحبت‌کردن بدون تماس فیزیکی
نتیجه شگفت‌آور بود: در حالتی که صاحب سگ، سگ پلاستیکی را نوازش می‌کرد، سگ‌ها رفتارهایی از خود نشان دادند که با معیارهای رفتاری حسادت هماهنگی داشت. آن‌ها تلاش می‌کردند خود را بین صاحب و سگ پلاستیکی قرار دهند، پارس می‌کردند، یا سعی در فشار آوردن به سگ تقلبی داشتند.
نویسندگان این مطالعه پیشنهاد دادند که سگ‌ها ممکن است نوعی «حسادت اولیه» را تجربه کنند که در اصل، به رقابت برای توجه و منابع اجتماعی بازمی‌گردد.
گربه‌ها چطور؟ آیا آن‌ها هم حسود می‌شوند؟
برخلاف سگ‌ها، گربه‌ها حیواناتی مستقل‌تر و کمتر اجتماعی هستند. اما این بدان معنا نیست که در برابر تقسیم توجه یا ورود پت جدید بی‌تفاوت می‌مانند. بسیاری از صاحبان گربه‌ها گزارش می‌دهند که در صورت نوازش حیوانی دیگر، گربه‌شان رفتارهای زیر را از خود نشان می‌دهد:
•فاصله گرفتن و قهر کردن
•حمله به پت جدید یا حتی صاحب
•میومیو کردن شدید یا چنگ زدن
•علامت‌گذاری با ادرار در مکان‌هایی که توجه جلب شود
اگرچه هنوز شواهد علمی برای وجود حسادت به معنای انسانی در گربه‌ها محدود است، اما بسیاری از رفتارشناسان معتقدند که این واکنش‌ها نشانه‌ای از استرس اجتماعی و رقابت برای قلمرو یا منابع عاطفی هستند. بنابراین، گربه‌ها هم ممکن است شکل خاصی از حسادت را تجربه کنند.
تفاوت میان حسادت، رقابت و استرس
برای درک بهتر رفتار حیوانات، باید بین سه مفهوم مهم تفاوت قائل شد:
•حسادت (Jealousy): واکنشی احساسی نسبت به تهدید از دست دادن ارتباط عاطفی یا منبع توجه.
•رقابت (Competition): رفتار غریزی برای به‌دست آوردن منبع (غذا، قلمرو، نوازش).
•استرس (Stress): پاسخ فیزیولوژیکی به تغییر یا تهدید محیطی.
رفتارهایی که ما به عنوان حسادت می‌بینیم، ممکن است در اصل ترکیبی از رقابت و استرس باشند. اما این نکته مهم است که برخی حیوانات خانگی، به‌ویژه سگ‌ها، قادرند روابط اجتماعی پیچیده‌تری را درک کرده و واکنش‌های عاطفی شدیدتری نشان دهند.
آیا می‌توان حسادت را در حیوانات کنترل یا مدیریت کرد؟
بله. برای کاهش رفتارهای حسادت‌آمیز در حیوانات خانگی، می‌توان از روش‌های زیر بهره گرفت:
1.توجه عادلانه: اگر بیش از یک پت دارید، سعی کنید زمان و محبت خود را به‌طور مساوی بین آن‌ها تقسیم کنید.
2.جلوگیری از مقایسه مستقیم: هنگام نوازش پت جدید، اجازه دهید حیوان قبلی نیز در همان فضا حضور داشته باشد و بی‌توجه نماند.
3.تقویت مثبت: رفتارهای آرام، دوستانه یا صبورانه حیوان را با جایزه یا تشویق تقویت کنید.
4.کاهش محرک‌های استرس‌زا: حضور افراد جدید، تغییر مکان یا بوی حیوانات دیگر می‌تواند محرک حسادت باشد. با تدریج و دقت این عوامل را معرفی کنید.
نتیجه‌گیری نهایی
شواهد علمی نشان می‌دهند که برخی حیوانات خانگی، به‌ویژه سگ‌ها، ممکن است نوعی حسادت ساده و غریزی را تجربه کنند. این حس، اغلب به دلیل رقابت برای توجه، منابع عاطفی یا قلمرو شکل می‌گیرد. در گربه‌ها نیز رفتارهایی مشابه دیده می‌شود که می‌تواند نشانه‌ای از استرس یا رقابت باشد.
در نهایت، صرف‌نظر از اینکه این احساس را «حسادت واقعی» بدانیم یا نه، مهم این است که به نیازهای احساسی حیوانات خانگی‌مان احترام بگذاریم و محیطی آرام، متعادل و امن برای آن‌ها فراهم کنیم.
دکتر مژده فهری-کلینیک دامپزشکی آدورینا
دیدگاه خود را بنویسید