ریزش مو پس از اصلاح در حیوانات خانگی (Post-Clipping Alopecia)

در بسیاری از نژادهای سگ و گربه، اصلاح مو با هدف بهداشت، زیبایی یا کاهش گرما انجام می‌شود. با این حال، برخی صاحبان حیوانات خانگی پس از اصلاح متوجه می‌شوند که موهای حیوان در برخی نواحی رشد مجدد نداشته یا رشد آن‌ها بسیار کند و ناقص است. این وضعیت که به آن ریزش موی پس از اصلاح یا Post-Clipping Alopecia گفته می‌شود، در برخی نژادهای خاص بیشتر دیده می‌شود و ممکن است برای صاحبان حیوانات نگران‌کننده باشد. در این مقاله، به بررسی علل بروز این وضعیت، نژادهای مستعد، روش‌های پیشگیری و توصیه‌های دامپزشکی می‌پردازیم.

ریزش موی پس از اصلاح چیست؟

ریزش موی پس از اصلاح به حالتی گفته می‌شود که در آن، مدتی پس از کوتاه کردن موهای بدن حیوان (خصوصاً با ماشین اصلاح)، موها در برخی نواحی رشد نمی‌کنند یا نازک و پراکنده رشد می‌کنند. این وضعیت معمولاً بدون علائم التهابی مانند خارش، قرمزی، پوسته‌ریزی یا زخم است و در اغلب موارد، پوست ناحیه کاملاً سالم به نظر می‌رسد.


کدام نژادها بیشتر در معرض این مشکل هستند؟

نژادهایی که دارای موهای ضخیم، بلند و دولایه (double-coated) هستند، بیشتر مستعد این نوع ریزش مو پس از اصلاح هستند. از جمله این نژادها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•پامرانین (Pomeranian)

•گلدن رتریور (Golden Retriever)

•چاو چاو (Chow Chow)

•هاسکی سیبری (Siberian Husky)

•ساموید (Samoyed)

•نیوفاندلند (Newfoundland)

در این نژادها، چرخه رشد موها خاص‌تر و حساس‌تر است و اصلاح بیش‌ازحد یا کامل می‌تواند روند طبیعی رشد مو را مختل کند.

علل ایجاد ریزش مو پس از اصلاح

عوامل متعددی می‌توانند در بروز این وضعیت نقش داشته باشند. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

۱. اختلال در چرخه رشد مو

موهای حیوانات مراحل مشخصی دارند: مرحله رشد (Anagen)، مرحله انتقال (Catagen)، و مرحله استراحت (Telogen). در برخی موارد، اصلاح مو ممکن است باعث شود فولیکول‌های مو به مرحله استراحت وارد شوند و رشد آن‌ها برای مدتی متوقف گردد.

۲. آسیب مکانیکی به فولیکول مو

استفاده از تیغه‌های ماشین اصلاح به‌صورت نزدیک به پوست، به‌ویژه در نژادهای حساس، می‌تواند موجب آسیب به ریشه (فولیکول) مو شود و در نتیجه رشد مجدد مو را دچار اختلال کند.

۳. تماس مستقیم با نور خورشید

پوست ناحیه‌ای که اصلاح شده، در صورت تماس مستقیم با نور خورشید ممکن است دچار آسیب‌های ناشی از اشعه فرابنفش (UV damage) شود. این حالت نیز می‌تواند به فولیکول مو آسیب وارد کرده و رشد مجدد آن را به تأخیر بیندازد.

علائم بالینی (Clinical Signs)

برای تشخیص دقیق این وضعیت، توجه به علائم بالینی آن بسیار ضروری است. ریزش موی پس از اصلاح معمولاً با ویژگی‌های زیر همراه است:

محل درگیری:

•موضعی (Localized) است؛ یعنی فقط در نواحی اصلاح‌شده دیده می‌شود.

التهاب:

•بدون التهاب است؛ یعنی پوست ناحیه اصلاح‌شده قرمز، گرم، متورم یا زخم نیست.

•پوسته‌ریزی، ترشح یا ترک‌خوردگی نیز در این نواحی دیده نمی‌شود.

 درد و ناراحتی:

•حیوان معمولاً هیچ دردی یا حساسیتی در ناحیه طاس ندارد.

•خارش (Pruritus) دیده نمی‌شود یا بسیار خفیف است (در صورتی که وجود داشته باشد).

وضعیت عمومی پوست:

•پوست ناحیه معمولاً صاف، طبیعی و رنگ آن سالم است.

•هیچ بوی غیرطبیعی، تورم یا علائم ثانویه عفونت در محل دیده نمی‌شود.

در مقابل، بیماری‌هایی مثل درماتوفیتوز (قارچ پوستی)، آلودگی انگلی، آلرژی‌های پوستی یا اختلالات هورمونی معمولاً با خارش، التهاب، ضایعات پوستی، ترشحات یا تغییر رنگ پوست همراه‌اند.

تشخیص ریزش موی پس از اصلاح

در صورتی که حیوان علائمی مانند خارش، التهاب، پوسته‌ریزی، ترشحات پوستی یا زخم نداشته باشد و ریزش مو تنها در ناحیه اصلاح‌شده رخ دهد، احتمال بالایی وجود دارد که این وضعیت ناشی از ریزش موی پس از اصلاح باشد. با این حال، برای اطمینان بیشتر، دامپزشک ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد:

•معاینه کامل پوست و مو

•بررسی سابقه اصلاح و نوع نژاد

•انجام آزمایشات قارچی (در صورت لزوم)

•بررسی عملکرد غدد تیروئید یا آدرنال (در حیوانات مسن یا دارای علائم مشکوک)

پیشگیری

•از اصلاح خیلی کوتاه در نژادهای پشمالو و دولایه خودداری شود.

•در صورت نیاز به اصلاح، فقط موهای سطحی کوتاه شوند.

•اصلاح در فصول معتدل یا سرد انجام شود.

•در صورت سابقه‌ی این نوع ریزش مو، از اصلاح مجدد پرهیز گردد.

•اصلاح تنها توسط آرایشگر آشنا با ساختار پوست و موی حیوان انجام گیرد.

روش‌های درمان

در اغلب موارد، ریزش موی پس از اصلاح نیاز به درمان خاصی ندارد و با گذر زمان، موها مجدداً رشد می‌کنند. با این حال، ممکن است این روند چندین ماه (بین ۳ تا ۱۲ ماه) طول بکشد. اقدامات حمایتی که می‌توانند به تسریع روند رشد مو کمک کنند عبارت‌اند از:

 استفاده از مکمل‌های تقویتی

مکمل‌هایی حاوی:

•بیوتین (Biotin)

•زینک (Zinc)

•اسیدهای چرب امگا ۳ و ۶ (Omega-3 & 6)

می‌توانند به تقویت فولیکول‌های مو و رشد بهتر آن‌ها کمک کنند.

مراقبت از پوست

•جلوگیری از تماس ناحیه با نور مستقیم خورشید

•استفاده از شامپوهای ملایم مخصوص حیوانات

•پرهیز از تحریک، خاراندن یا دست‌کاری ناحیه طاس

صبر و پایش

رشد مو در این وضعیت به زمان نیاز دارد و معمولاً خودبه‌خود اتفاق می‌افتد، بدون نیاز به داروهای قوی یا درمان‌های تهاجمی.

راهکارهای پیشگیری

پیشگیری از ریزش موی پس از اصلاح با رعایت برخی نکات ساده اما کلیدی امکان‌پذیر است:

•اصلاح کامل یا بسیار کوتاه برای نژادهای دارای موهای دولایه توصیه نمی‌شود.

•در صورت نیاز به کوتاه کردن مو، تنها لایه‌های سطحی کوتاه شوند و اصلاح عمیق انجام نگیرد.

•از آرایشگران ماهر و آشنا با ویژگی‌های نژادی حیوانات استفاده شود.

•اصلاح در فصول سردتر و با تابش کمتر نور خورشید انجام شود.

•در صورتی که حیوان سابقه ریزش موی بعد از اصلاح دارد، در آینده از اصلاح‌های مشابه خودداری شود.


جمع‌بندی

ریزش موی پس از اصلاح پدیده‌ای معمول و اغلب بی‌خطر در برخی نژادهای سگ و گربه است. آگاهی صاحبان حیوانات از این موضوع و رعایت اصول صحیح اصلاح مو می‌تواند از بروز این مشکل پیشگیری کند. در صورت مشاهده ریزش مو پس از اصلاح، توصیه می‌شود پیش از هرگونه اقدام درمانی، با دامپزشک مشورت شود تا علت دقیق بررسی شده و در صورت نیاز، اقدامات لازم انجام گیرد.

دکتر مژده فهری-کلینیک دامپزشکی آدورینا