انگل‌های خارجی در پرندگان خانگی: علائم، عوامل انتقال، درمان و مراقبت تغذیه‌ای
انگل‌های خارجی (Ectoparasites) یکی از شایع‌ترین مشکلات بهداشتی در پرندگان خانگی محسوب می‌شوند. این انگل‌ها بر روی پوست، پرها یا کیسه‌های هوایی پرنده زندگی کرده و با تغذیه از خون، بافت‌ها یا مواد سطحی بدن، موجب خارش، ریزش پر، تحریکات پوستی و حتی ضعف سیستم ایمنی می‌شوند. آلودگی‌های شدید، در صورت عدم درمان، می‌تواند به کم‌خونی، کاهش وزن و افت کیفیت پرها منجر گردد. شناسایی به‌موقع و درمان صحیح این انگل‌ها نقش کلیدی در حفظ سلامت پرندگان خانگی دارد.
انواع انگل‌های خارجی در پرندگان خانگی
مهم‌ترین انگل‌های خارجی که پرندگان خانگی را آلوده می‌کنند عبارت‌اند از:
1.مایت‌ها (Mites)
•Knemidocoptes pilae (مایت صورت یا پای فلس‌دار): در طوطی‌سانان به‌ویژه عروس هلندی شایع است و باعث پوسته‌ریزی و تغییر شکل منقار و پا می‌شود.
•Dermanyssus gallinae (مایت قرمز طیور): شب‌فعال بوده و از خون پرنده تغذیه می‌کند. باعث کم‌خونی و بی‌قراری می‌شود.
•Ornithonyssus sylviarum (مایت شمالی پرندگان): هم روز و هم شب فعال است و موجب خارش و تحریک پوست می‌شود.
2.کک‌ها (Fleas)
کک‌ها به‌صورت موقت روی بدن پرنده قرار می‌گیرند و از خون تغذیه می‌کنند. خارش شدید و رفتارهای عصبی مانند پرکَندن از نشانه‌های آن است.
3.شپش‌ها (Lice)
شپش‌ها بر روی پرها زندگی کرده و از پر، پوسته یا چربی پوست تغذیه می‌کنند. آلودگی شدید موجب ریزش پر، خارش و کاهش درخشش پرها می‌گردد.
4.کنه‌ها (Ticks)
گرچه در پرندگان خانگی کمتر شایع هستند، اما در موارد تماس با پرندگان وحشی یا محیط‌های آلوده، انتقال می‌یابند. کنه‌ها می‌توانند ناقل بیماری‌های خونی نیز باشند.
عوامل انتقال و آلودگی
انتقال انگل‌های خارجی معمولاً از یکی از مسیرهای زیر اتفاق می‌افتد:
•تماس مستقیم با پرندگان آلوده: یکی از شایع‌ترین راه‌های انتقال است، خصوصاً در مکان‌هایی که چند پرنده در یک قفس یا محیط مشترک زندگی می‌کنند.
•وسایل آلوده: قفس، چوب نشیمن، اسباب‌بازی‌ها، و ظروف تغذیه در صورت عدم ضدعفونی می‌توانند منبع آلودگی باشند.
•محیط و پرندگان وحشی: ورود پرندگان آزاد یا تماس با فضولات آن‌ها در محیط بالکن، پنجره یا حیاط می‌تواند عامل ورود انگل‌ها باشد.
•بهداشت نامناسب: نظافت کم محیط نگهداری، رطوبت بالا و تهویه ضعیف، شرایط ایده‌آلی برای رشد و تکثیر مایت‌ها و شپش‌ها فراهم می‌کند.
علائم آلودگی به انگل‌های خارجی
علائم بسته به نوع انگل متفاوت است، اما نشانه‌های عمومی شامل موارد زیر است:
•خارش مداوم، خاراندن بدن یا مالیدن خود به وسایل قفس
•ریزش پرها یا پرکَندن (self-plucking)
•پوسته‌ریزی و زخم در اطراف چشم، منقار و پاها
•قرمزی، التهاب یا برجستگی در پوست
•کاهش اشتها و بی‌حالی
•تغییر در رفتار (عصبی بودن یا بی‌قراری هنگام شب)
•در آلودگی‌های شدید: کم‌خونی، رنگ‌پریدگی تاج و پاها، و کاهش وزن قابل‌توجه
تشخیص دقیق فقط با معاینه دامپزشکی و بررسی میکروسکوپی از پوست، پر یا تراش پوستی ممکن است.
درمان
درمان باید بر اساس نوع انگل و شدت آلودگی انجام شود و همیشه زیر نظر دامپزشک باشد.
1.درمان دارویی:
•برای مایت‌ها و شپش‌ها معمولاً از ایورمکتین (Ivermectin)، سلامکتین (Selamectin) یا فپیپرونیل (Fipronil) استفاده می‌شود.
•داروها به‌صورت موضعی (قطره یا اسپری) یا تزریقی، طبق وزن و گونه پرنده تجویز می‌شوند.
استفاده خودسرانه از اسپری‌های ضدانگل مخصوص سگ و گربه می‌تواند برای پرندگان مرگ‌بار باشد.
2.ضدعفونی محیط:
•تمام وسایل قفس (چوب نشیمن، ظرف غذا و آب، اسباب‌بازی‌ها) باید با آب گرم و محلول ضدعفونی‌کننده مخصوص شسته شوند.
•قفس و محل نگهداری باید کاملاً خشک و در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرد.
3.تکرار درمان:
•چرخه زندگی بسیاری از انگل‌ها شامل تخم‌هایی است که در برابر دارو مقاوم‌اند. بنابراین درمان باید ۱۰ تا ۱۴ روز بعد تکرار شود تا انگل‌های تازه از تخم درآمده نیز از بین بروند.
تغذیه و تقویت بدن در دوران درمان
در دوران درمان، تقویت سیستم ایمنی پرنده برای تسریع روند بهبودی ضروری است.
توصیه‌های تغذیه‌ای عبارت‌اند از:
•استفاده از رژیم غذایی متعادل شامل دانه‌های تازه، سبزیجات برگ‌سبز، و مکمل‌های ویتامینی (به‌ویژه ویتامین‌های A، E و گروه B).
•افزودن مقدار کمی پروتئین باکیفیت مانند تخم‌مرغ آب‌پز یا جوانه‌ها برای کمک به بازسازی پرها.
•تأمین آب تمیز و تازه به‌صورت روزانه.
•پرهیز از خوراک‌های پرچرب و بی‌ارزش (مثل تخمه زیاد)، چون باعث تضعیف کبد و کاهش مقاومت بدن می‌شوند.
پیشگیری
پیشگیری همیشه مؤثرتر و کم‌هزینه‌تر از درمان است. برای جلوگیری از بروز آلودگی باید:
•محیط نگهداری پرنده تمیز، خشک و دارای تهویه مناسب باشد.
•وسایل قفس به‌صورت هفتگی ضدعفونی شوند.
•از تماس پرنده با پرندگان وحشی یا تازه‌خریداری‌شده بدون قرنطینه خودداری شود.
•هرگونه خارش یا تغییر رفتاری سریعاً توسط دامپزشک بررسی گردد.
جمع‌بندی
انگل‌های خارجی در پرندگان خانگی نه‌تنها موجب خارش و ناراحتی می‌شوند، بلکه در موارد پیشرفته می‌توانند تهدیدی جدی برای سلامت عمومی پرنده باشند. مراقبت بهداشتی منظم، بررسی‌های دوره‌ای توسط دامپزشک، تغذیه متعادل و محیط نگهداری تمیز، از مهم‌ترین عوامل در پیشگیری از این آلودگی‌ها هستند. درمان به‌موقع و صحیح، همراه با کنترل محیط، بهترین راه برای حفظ سلامت و زیبایی پرهای پرندگان خانگی است.
دکتر مژده فهری-کلینیک دامپزشکی آدورینا
دیدگاه خود را بنویسید