سیتاکوز در پرندگان زینتی (کلامیدیوز پرندگان)؛ بیماری مهم برای پرنده و انسان
یکی از شایع‌ترین و در عین حال نگران‌کننده‌ترین بیماری‌ها در پرندگان زینتی، سیتاکوز یا همان کلامیدیوز پرندگان است. عامل این بیماری یک باکتری به نام Chlamydia psittaci می‌باشد که می‌تواند علاوه بر پرندگان، به انسان نیز منتقل شود. اهمیت این بیماری در این است که بسیاری از پرندگان ممکن است بدون علامت ظاهری ناقل باشند و خطر انتقال برای سایر پرندگان یا حتی صاحبانشان وجود داشته باشد.
راه‌های انتقال
باکتری عامل بیماری معمولاً از طریق:
•ترشحات بینی و چشم پرنده آلوده
•مدفوع و گرد و غبار خشک‌شده فضولات
•پرها و ترشحات تنفسی
به سایر پرندگان یا انسان منتقل می‌شود. انتقال در محیط‌های بسته، قفس‌های پر ازدحام یا شرایط غیربهداشتی سریع‌تر رخ می‌دهد.
علائم بالینی در گونه‌های مختلف پرندگان زینتی
بسته به گونه پرنده، سن، وضعیت ایمنی و شدت آلودگی، علائم بالینی متفاوت هستند. مهم‌ترین موارد عبارت‌اند از:
۱. طوطی خاکستری آفریقایی (کاسکو)
•کاهش وزن تدریجی و بی‌حالی
•ترشحات شفاف یا چرکی از بینی
•عطسه‌های مکرر و صداهای غیرعادی تنفسی
•تغییر یا کاهش توانایی در تقلید صدا و صحبت کردن
•اسهال سبز مایل به زرد
۲. عروس هلندی (Cockatiel)
•بی‌اشتهایی و پرهای پف کرده
•مدفوع سبز یا زرد روشن به‌ویژه همراه با افزایش بخش مایع (Polyuria)
•پرریزی نامنظم و ظاهر نامرتب پرها
•گاهی تغییر خلق‌وخو و کاهش تمایل به ارتباط با صاحب
۳. مرغ عشق (Budgerigar)
•یکی از گونه‌هایی است که اغلب به‌صورت بدون علامت ناقل بیماری هستند
•در موارد بالینی: بی‌حالی، کاهش وزن، اسهال آبکی سبز، ترشحات چشمی
•پرهای کثیف در اطراف کلواک
•کاهش یا قطع آوازخوانی در نرها
۴. کاکادوها (Cockatoo)
•بیماری معمولاً شدیدتر از سایر گونه‌ها بروز می‌کند
•تنگی نفس همراه با حرکات باز و بسته شدن دهان برای تنفس
•ترشحات بینی غلیظ و چرکی
•کاهش شدید وزن و افسردگی
•مرگ ناگهانی در فرم‌های حاد بیماری
۵. فنچ‌ها و پرندگان کوچک دانه‌خوار
•حساسیت بالا به عفونت
•بی‌حالی و پف کردن پرها
•کاهش شدید اشتها
•اختلال تنفسی همراه با خس‌خس
•مرگ ناگهانی در اثر عفونت شدید
در بسیاری از پرندگان زینتی (به‌خصوص مرغ عشق‌ها) بیماری می‌تواند به صورت پنهان یا تحت‌بالینی وجود داشته باشد و پرنده در ظاهر سالم به نظر برسد، در حالی که باکتری را دفع کرده و برای سایر پرندگان یا انسان خطرناک باشد.گاهی پرنده تنها دچار بی‌حالی یا کاهش وزن خفیف است و همین موضوع تشخیص را سخت می‌کند.
روش‌های تشخیص
تشخیص قطعی نیازمند بررسی دامپزشکی و آزمایش‌های تخصصی است. از جمله:
•PCR برای شناسایی DNA باکتری در نمونه مدفوع یا ترشحات تنفسی
•آزمایش‌های خون برای بررسی وجود آنتی‌بادی‌ها
•بررسی کالبدگشایی (در موارد مرگ پرنده) جهت مشاهده تغییرات در کبد، طحال و کیسه‌های هوایی
درمان
خوشبختانه با درمان مناسب می‌توان این بیماری را کنترل کرد. داروی اصلی انتخابی داکسی‌سیکلین است که باید به مدت طولانی (معمولاً ۴۵ روز) تجویز شود تا چرخه کامل باکتری در بدن پرنده از بین برود. در کنار آنتی‌بیوتیک، مراقبت‌های حمایتی مانند:
•تغذیه مناسب و تقویت سیستم ایمنی
•محیط آرام و به دور از استرس
•بهبود بهداشت قفس و محیط
به روند بهبودی کمک زیادی می‌کنند.
پیشگیری و کنترل بیماری
•تمیز کردن روزانه قفس و جلوگیری از تجمع فضولات خشک‌شده
•تهویه مناسب و کاهش گرد و غبار محیط
•قرنطینه پرندگان جدید به مدت حداقل ۳۰ روز پیش از اضافه کردن به سایر پرندگان
•مراجعه منظم به دامپزشک برای معاینات دوره‌ای
•رعایت نکات بهداشتی هنگام تماس با پرندگان، به‌ویژه برای کودکان، سالمندان و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف
اهمیت برای سلامت انسان
سیتاکوز یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان (زئونوز) است. در انسان اغلب به صورت علائم شبه‌آنفلوآنزا (تب، سردرد، بدن‌درد، سرفه خشک) ظاهر می‌شود، اما در موارد شدید می‌تواند منجر به ذات‌الریه، التهاب کبد یا مشکلات قلبی گردد. بنابراین تشخیص به‌موقع و درمان پرنده نه‌تنها برای حفظ سلامت خود پرنده بلکه برای سلامت خانواده نیز ضروری است.
جمع‌بندی
سیتاکوز یکی از بیماری‌های شایع و مهم در پرندگان زینتی است که به دلیل ماهیت زئونوزی، اهمیت دوچندان دارد. رعایت اصول بهداشتی، قرنطینه پرندگان جدید و مراجعه منظم به دامپزشک بهترین راه‌های پیشگیری هستند. در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک در پرنده، مراجعه سریع به دامپزشک می‌تواند از پیشرفت بیماری و انتقال آن جلوگیری کند.
دکتر مژده فهری-کلینیک دامپزشکی آدورینا
دیدگاه خود را بنویسید