تغذیه علمی سگ‌ها از تولگی تا بزرگسالی
تغذیه صحیح یکی از مهم‌ترین عوامل در رشد، سلامت و طول عمر سگ‌هاست. ترکیب دقیق مواد مغذی در رژیم غذایی باید با توجه به سن، نژاد، سطح فعالیت، وضعیت بدنی و شرایط فیزیولوژیک تنظیم شود. عدم تعادل در میزان پروتئین، چربی، کربوهیدرات یا مواد معدنی می‌تواند باعث بروز بیماری‌های متابولیک، چاقی، ضعف عضلانی یا اختلالات اسکلتی شود.
۱. نیازهای تغذیه‌ای پایه در مراحل مختلف زندگی
در توله‌سگ‌ها که رشد سریع و متابولیسم بالایی دارند، حدود ۲۶ تا ۳۲ درصد از کل جیره باید از پروتئین تشکیل شود. چربی در این دوره باید بین ۱۲ تا ۱۸ درصد باشد تا انرژی کافی برای رشد فراهم شود. میزان کربوهیدرات مورد نیاز توله‌ها بین ۳۵ تا ۴۵ درصد، فیبر بین ۲ تا ۴ درصد و رطوبت غذا حدود ۸ تا ۱۰ درصد است.
در سگ‌های بالغ که رشد کامل شده و هدف اصلی حفظ وزن و سلامت عمومی است، مقدار پروتئین باید بین ۲۲ تا ۲۸ درصد، چربی بین ۸ تا ۱۵ درصد، کربوهیدرات بین ۴۰ تا ۵۰ درصد، فیبر ۳ تا ۵ درصد و رطوبت حدود ۸ تا ۱۰ درصد باشد.
در سگ‌های مسن، به دلیل کاهش متابولیسم و فعالیت بدنی، نیاز انرژی کمتر می‌شود. بنابراین مقدار پروتئین بهتر است در محدوده ۱۸ تا ۲۴ درصد، چربی ۶ تا ۱۰ درصد، کربوهیدرات ۴۵ تا ۵۵ درصد و فیبر ۴ تا ۶ درصد باشد. رطوبت نیز معمولاً بین ۸ تا ۱۰ درصد حفظ می‌شود تا گوارش راحت‌تر انجام گیرد.
۲. تفاوت نیازهای تغذیه‌ای در نژادهای کوچک و بزرگ
نژادهای کوچک مثل پومرانین، شیتزو یا مالتیز متابولیسم بسیار سریعی دارند و به غذای غلیظ‌تر و پرانرژی‌تری نیاز دارند. برای این نژادها پروتئین باید بین ۲۸ تا ۳۲ درصد و چربی بین ۱۵ تا ۲۰ درصد باشد تا انرژی کافی برای فعالیت روزانه فراهم شود. وعده‌های غذایی آن‌ها باید کوچک‌تر ولی در دفعات بیشتر داده شود تا از افت قند خون جلوگیری شود.
در نژادهای متوسط، مثل کوکر اسپنیل یا بیگل، تعادل بین انرژی و کنترل وزن اهمیت دارد. پروتئین ۲۵ تا ۲۸ درصد و چربی ۱۰ تا ۱۵ درصد معمولاً مناسب است.
نژادهای بزرگ مانند ژرمن شپرد، گلدن رتریور و لابرادور به رشد آهسته‌تر و رژیمی کنترل‌شده‌تر نیاز دارند تا از بروز ناهنجاری‌های استخوانی جلوگیری شود. در این سگ‌ها پروتئین باید در محدوده ۲۲ تا ۲۶ درصد و چربی بین ۸ تا ۱۲ درصد باشد. نسبت کلسیم به فسفر نیز بسیار مهم است و باید حدود ۱.۲ به ۱ حفظ شود تا از دیسپلازی مفصل ران پیشگیری شود.
۳. تغذیه توله‌سگ‌ها
توله‌ها به انرژی قابل متابولیسمی در حدود ۳۵۰ تا ۴۵۰ کیلوکالری در هر ۱۰۰ گرم غذای خشک نیاز دارند. این مرحله نیازمند تأمین دقیق کلسیم، فسفر، ویتامین D و عناصر معدنی مانند روی، مس و آهن است. نسبت کلسیم به فسفر باید بین ۱.۲ تا ۱.۴ به ۱ باشد تا رشد استخوانی طبیعی اتفاق بیفتد.
در نژادهای بزرگ، باید از مصرف بیش‌ازحد انرژی یا کلسیم جلوگیری شود، زیرا رشد سریع ممکن است به مشکلات مفصلی و تغییر شکل استخوان‌ها منجر شود.
۴. تغذیه سگ‌های بالغ
در سگ‌های بالغ هدف اصلی حفظ وزن ایده‌آل و سلامت سیستم‌های بدن است. انرژی روزانه مورد نیاز را می‌توان حدود ۱۳۰ برابر وزن بدن به توان ۰٫۷۵ (بر حسب کیلوکالری) در نظر گرفت.
رژیم غذایی سگ بالغ باید شامل پروتئین‌های باکیفیت (مانند گوشت مرغ یا ماهی)، چربی‌های غیراشباع (مثل روغن ماهی یا آفتابگردان) و فیبر محلول (مانند چغندر یا برنج قهوه‌ای) باشد. استفاده از ویتامین‌های E و C نیز به‌عنوان آنتی‌اکسیدان برای حفظ سلامت بافت‌ها توصیه می‌شود.
۵. تغذیه سگ‌های مسن
در سنین بالا، نیاز به انرژی کاهش می‌یابد و عملکرد کلیه‌ها و کبد ممکن است حساس‌تر شود. در نتیجه مقدار پروتئین باید بین ۱۸ تا ۲۲ درصد باشد، اما از منابع باکیفیت بالا استفاده شود تا بار متابولیکی بر کلیه‌ها کم شود. چربی بین ۶ تا ۱۰ درصد تنظیم می‌شود تا از چاقی پیشگیری شود.
افزایش فیبر تا حدود ۵ تا ۷ درصد به بهبود عملکرد گوارش کمک می‌کند. همچنین مصرف مکمل‌هایی مانند گلوکوزامین، کندرویتین و اسیدهای چرب امگا ۳ برای حفظ سلامت مفاصل و کاهش التهاب توصیه می‌شود.
۶. تغذیه در سگ‌های چاق یا لاغر
در سگ‌های چاق، باید میزان کالری دریافتی به حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد نیاز روزانه کاهش یابد. رژیم آن‌ها باید پروتئین بالا در حدود ۳۰ درصد و چربی پایین بین ۶ تا ۹ درصد داشته باشد. افزایش فیبر محلول از منابعی مانند چغندر یا سبوس جو به ایجاد احساس سیری و کنترل اشتها کمک می‌کند. همچنین باید از دادن تنقلات پرکالری و غذاهای انسانی پرهیز شود.
در مقابل، سگ‌های لاغر باید رژیمی پرانرژی‌تر دریافت کنند؛ به طوری که کالری دریافتی روزانه به ۱۲۰ تا ۱۳۰ درصد افزایش یابد. در این حالت چربی رژیم بین ۱۵ تا ۲۰ درصد و پروتئین بین ۲۸ تا ۳۲ درصد تنظیم می‌شود. افزودن روغن ماهی، تخم‌مرغ و برنج پخته می‌تواند به افزایش وزن سالم کمک کند. در عین حال، باید احتمال وجود انگل‌های داخلی، اختلالات گوارشی یا بیماری‌های متابولیک بررسی شود.
۷. تغذیه درمانی در بیماری‌های خاص
در بیماری‌های کلیوی، رژیم غذایی باید حاوی پروتئین کمتر (حدود ۱۴ تا ۱۸ درصد)، فسفر پایین و سدیم محدود باشد تا فشار متابولیکی بر کلیه‌ها کاهش یابد.
در بیماری‌های کبدی، استفاده از پروتئین‌های باکیفیت در محدوده ۱۸ تا ۲۲ درصد توصیه می‌شود و باید از منابع غذایی با محتوای مس پایین استفاده شود تا تجمع مس در کبد اتفاق نیفتد.
در سگ‌های مبتلا به دیابت، رژیم باید شامل کربوهیدرات‌هایی با شاخص گلایسمی پایین و فیبر بالا باشد تا قند خون تثبیت شود و حساسیت به انسولین افزایش یابد.
در موارد حساسیت یا آلرژی غذایی، بهتر است از رژیم‌هایی با پروتئین جدید (مانند گوشت اردک یا آهو) یا پروتئین‌های هیدرولیزه استفاده شود تا واکنش ایمنی کاهش یابد.
برای سگ‌های دچار مشکلات مفصلی، رژیم‌های غذایی حاوی مقادیر بالای اسیدهای چرب امگا ۳ و مکمل‌های گلوکوزامین و کندرویتین به کاهش التهاب و محافظت از مفاصل کمک می‌کند.
۸. اهمیت آب و الکترولیت‌ها
آب یکی از مهم‌ترین اجزای تغذیه است و سگ‌ها باید همیشه به آب تمیز و خنک دسترسی داشته باشند. نیاز روزانه به آب حدود ۵۰ تا ۶۰ میلی‌لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است. در روزهای گرم یا هنگام فعالیت بدنی زیاد، این مقدار باید افزایش یابد تا از دهیدراسیون جلوگیری شود.
۹. جمع‌بندی
تغذیه‌ی اصولی و علمی سگ‌ها بر پایه تعادل دقیق درشت‌مغذی‌ها، مواد معدنی و ویتامین‌هاست. این تعادل در هر نژاد و در هر مرحله از زندگی متفاوت است. رژیم‌های عمومی نمی‌توانند جایگزین برنامه‌های اختصاصی تنظیم‌شده توسط دامپزشک شوند، زیرا تفاوت‌های ژنتیکی، متابولیکی و بیماری‌های زمینه‌ای نقش بسیار مهمی در نیاز واقعی هر سگ دارند. توجه به این نکات، کلید سلامت، طول عمر و کیفیت زندگی بهتر برای حیوانات خانگی است.
دکتر مژده فهری-کلینیک دامپزشکی آدورینا
دیدگاه خود را بنویسید