نشانه‌های بیماری در خرگوش‌ها و راه‌های پیشگیری از آن‌ها
خرگوش‌ها از جمله حیوانات خانگی محبوب و دوست‌داشتنی هستند که به دلیل ساختار فیزیولوژیکی خاص و رفتارهای پنهان‌کارانه، در صورت بروز بیماری، علائم آن را معمولاً تا مراحل پیشرفته مخفی نگه می‌دارند. این ویژگی، تشخیص زودهنگام بیماری را برای صاحبان این حیوانات دشوار می‌سازد. با این حال، آگاهی از نشانه‌های اولیه بیماری، توجه به وضعیت عمومی خرگوش و رعایت اصول پیشگیرانه می‌تواند نقش بسیار مؤثری در ارتقاء سلامت، بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر این حیوانات ایفا کند.

۱. رفتارهای غیرعادی و هشداردهنده
تغییر در الگوی رفتاری خرگوش می‌تواند اولین نشانه از بروز یک مشکل داخلی یا درد باشد. برخی از مهم‌ترین علائم هشداردهنده عبارتند از:
•کاهش سطح فعالیت یا بی‌حالی: خرگوشی که معمولاً فعال و کنجکاو است ولی ناگهان منزوی و کم‌تحرک می‌شود، ممکن است دچار ناراحتی یا بیماری باشد.
•کاهش اشتها یا امتناع از غذا خوردن: بی‌اشتهایی یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین نشانه‌های بیماری در خرگوش است که ممکن است به ایست گوارشی منجر شود.
•صداهای غیرعادی مانند دندان‌قروچه شدید: در حالی که صدای آرام دندان‌قروچه می‌تواند نشان‌دهنده رضایت باشد، نوع شدید و مکرر آن اغلب با درد همراه است.
•پرهیز از تماس با انسان یا پنهان شدن مداوم: این رفتار معمولاً علامتی از ناراحتی جسمی یا روانی است و نباید نادیده گرفته شود.

۲. علائم بیماری‌های گوارشی
دستگاه گوارش خرگوش‌ها بسیار حساس بوده و به سرعت تحت تأثیر استرس، تغذیه نامناسب یا بیماری‌های عفونی قرار می‌گیرد. برخی از نشانه‌های اختلالات گوارشی عبارتند از:
•کاهش یا توقف کامل دفع مدفوع: از نشانه‌های ایست گوارشی است که به‌عنوان یک وضعیت اورژانسی شناخته می‌شود.
•اسهال یا مدفوع شل و آبکی: می‌تواند ناشی از عفونت‌های باکتریایی، تغییر ناگهانی رژیم غذایی یا استرس باشد.
•وجود مو در مدفوع یا تشکیل گلوله‌های مویی (Hairball): در صورت انسداد، ممکن است نیاز به مداخله دامپزشکی فوری داشته باشد.
•نفخ و حساسیت شکمی: نشانه‌ای از تجمع گاز یا انسداد دستگاه گوارش است و باید به‌سرعت بررسی شود.

۳. بیماری‌های شایع در خرگوش
خرگوش‌ها مستعد ابتلا به مجموعه‌ای از بیماری‌های خاص هستند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
•مالوکلوز دندانی (مشکلات رشد دندان): رشد مداوم دندان‌ها در خرگوش‌ها، در صورت عدم سایش طبیعی، می‌تواند منجر به زخم در دهان، آبریزش بزاق و بی‌اشتهایی شود.
•عفونت‌های تنفسی (Snuffles): با علائمی مانند ترشحات بینی، عطسه مداوم و دشواری در تنفس ظاهر می‌شوند و اغلب ناشی از باکتری Pasteurella multocida هستند.
•آلودگی‌های انگلی: از جمله کنه‌ها، شپش‌ها و انگل‌های داخلی مانند E. cuniculi که می‌توانند منجر به مشکلات عصبی یا کلیوی شوند.
•بیماری‌های تولیدمثلی در خرگوش‌های ماده: مانند سرطان رحم یا عفونت‌های رحمی در خرگوش‌های عقیم‌نشده، که درصد ابتلای بالایی دارند.

۴. روش‌های مؤثر برای پیشگیری از بیماری‌ها
پیشگیری اصولی، از مهم‌ترین اقدامات در مراقبت از خرگوش محسوب می‌شود. این اقدامات شامل موارد زیر است:

الف. تغذیه متعادل و سرشار از فیبر:
•تأمین همیشگی علوفه خشک (یونجه تیموتی) برای حرکت طبیعی دستگاه گوارش و سایش دندان‌ها.
•استفاده روزانه از سبزیجات تازه و مفید با نظارت بر میزان مصرف.
•پرهیز از خوراکی‌های شیرین، پرنشاسته یا فرآوری‌شده.
•مصرف کنترل‌شده پلت‌های باکیفیت بالا و مخصوص خرگوش.

ب. مراقبت‌های دامپزشکی دوره‌ای:
•انجام معاینات کامل هر شش ماه یک بار توسط دامپزشک آشنا با حیوانات اگزوتیک.
•انجام واکسیناسیون در کشورهایی که بیماری‌های ویروسی بومی هستند.
•پایش وزن، وضعیت دندان‌ها، و رفتار حیوان در هر ویزیت.

پ. عقیم‌سازی در زمان مناسب:
•کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های تولیدمثلی در خرگوش‌های ماده.
•کاهش پرخاشگری و مشکلات رفتاری در خرگوش‌های نر.

ت. فراهم کردن محیطی بهداشتی و غنی‌شده:
•تمیز نگه‌داشتن روزانه محل زندگی خرگوش برای جلوگیری از عفونت‌ها.
•تأمین تهویه مناسب و دمای محیط در بازه ۱۶ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد.
•استفاده از بستر مناسب و غیرسمی با قدرت جذب بالا.
•فراهم کردن وسایل غنی‌سازی مانند تونل، اسباب‌بازی، و فضای کافی برای تحرک.

۵. علائم اورژانسی و زمان مراجعه فوری به دامپزشک
برخی علائم در خرگوش‌ها باید به‌عنوان اورژانس دامپزشکی تلقی شوند:
•توقف کامل غذا خوردن یا دفع مدفوع به مدت بیش از ۱۲ ساعت.
•تنفس با دهان باز، تنفس صدا‌دار یا دشوار، و حرکات شدید شکمی.
•کج شدن سر، عدم تعادل یا چرخش مداوم به یک طرف.
•خونریزی از دهان، بینی، مجاری ادراری یا دستگاه گوارش.
•نفخ شکمی شدید یا حساسیت دردناک به لمس ناحیه شکم.
•تشنج یا بیهوشی ناگهانی.
•کاهش یا افزایش شدید دمای بدن (هیپوترمی یا گرمازدگی).
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه فوری به دامپزشک متخصص ضروری است.

نتیجه‌گیری
حفظ سلامت خرگوش‌ها مستلزم توجه مداوم، آموزش مناسب صاحبان و تعامل منظم با دامپزشکان متخصص در زمینه حیوانات اگزوتیک است. با شناخت علائم هشداردهنده، اقدام به‌موقع در مواجهه با نشانه‌های اورژانسی و رعایت اصول نگهداری پیشگیرانه، می‌توان از بروز بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری کرده و زندگی سالم‌تری برای خرگوش‌های خانگی فراهم ساخت.

اگر به سلامت خرگوشهای خود اهمیت میدهید و دوست دارید بهترین خوراک و تشویقی و ملزومات زندگی او را تهیه کنید از بخش جوندگان فروشگاه آدورینا دیدن کنید.

دکتر مژده فهری-کلینیک دامپزشکی آدورینا