دررفتگی کشکک (Patellar Luxation) یکی از مشکلات شایع ارتوپدی در سگها است که در آن کشکک زانو از جایگاه طبیعی خود (شیار فمور) خارج می‌شود. این مشکل می‌تواند در یکی از زانوها یا هر دو زانو رخ دهد و معمولاً در سگ‌های نژاد کوچک و مینیاتوری شایع‌تر است. دررفتگی کشکک ممکن است مادرزادی یا اکتسابی باشد و می‌تواند به دلیل آسیب‌دیدگی یا ناهنجاری‌های مادرزادی در ساختار استخوان‌های پا ایجاد شود.
علائم دررفتگی کشکک در سگها
- لنگش متناوب: سگ ممکن است گهگاهی لنگ بزند و بعد به نظر بیاید که وضعیتش بهبود یافته است.
- پریدن با یک پا: معمولاً سگها هنگام دویدن شروع به پریدن با یکی از پاها می‌کنند تا وزن بدن را بر روی زانوی دارای مشکل نیندازند.
- درد و ناراحتی: لمس یا فشار آوردن به زانو ممکن است باعث ابراز درد یا واکنش‌های غیرطبیعی از طرف سگ شود.
- سفتی عضلانی: ممکن است عضلات ران در پاهای عقبی سفت یا ضعیف شوند.
درجات دررفتگی کشکک
دررفتگی کشکک معمولاً به چهار درجه تقسیم می‌شود:
- درجه 1: کشکک به راحتی به جایش برمی‌گردد و کمتر از محل شیار خارج می‌شود.
- درجه 2: کشکک به دفعات بیشتری از محل شیار خارج می‌شود و نیاز به تنظیم دستی دارد.
- درجه 3: کشکک به طور مداوم خارج است اما می‌توان آن را به شیار برگرداند.
- درجه 4: کشکک به طور مداوم خارج است و بازگرداندن آن به شیار دشوار است.
دررفتگی کشکک در سگها به دو صورت مدیال (داخلی) و لترال (خارجی) رخ می‌دهد. اما در اغلب موارد، به ویژه در نژادهای کوچک و مینیاتوری، دررفتگی مدیال شایع‌تر است. در این حالت، کشکک به سمت داخل پا (مدیال) حرکت می‌کند. در نژادهای بزرگتر، دررفتگی لترال هم ممکن است مشاهده شود، جایی که کشکک به سمت خارج پا (لترال) حرکت می‌کند.
نژادهای مستعد در رفتگی کشکک
دررفتگی کشکک، به ویژه نوع مدیال آن، در برخی نژادهای سگ به دلیل ویژگی‌های ژنتیکی و ساختمانی، شایع‌تر است. نژادهایی که بیشتر مستعد این مشکل هستند عبارتند از:
- پودل مینیاتوری
- یورکشایر تریر
- شی هوا‌هوا
- پاپیلون
- پامرانین
- بوستون تریر
- کاولیر کینگ چارلز اسپانیل
- بولداگ فرانسوی
- کوکر اسپانیل
- جک راسل تریر
این نژادها به دلیل ساختار بدن کوچک‌تر و پاهای کوتاه‌تر، بیشتر مستعد دررفتگی کشکک هستند. در سگ‌های نژاد بزرگتر مانند لابرادور رتریور و گلدن رتریور، دررفتگی لترال ممکن است دیده شود، اگرچه نادرتر است.
ابزارهای کمک تشخیصی
رادیوگرافی یا تصویر برداری با اشعه ایکس یکی از ابزارهای حیاتی در تشخیص دررفتگی کشکک (Patellar Luxation) در سگها است. این روش تصویربرداری می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد وضعیت ساختاری و موقعیت استخوان‌ها و مفاصل زانو ارائه دهد. در ادامه به نقش و کاربرد رادیوگرافی در تشخیص این عارضه اشاره شده است:
1. تأیید تشخیص
- مشاهده موقعیت کشکک: رادیوگرافی به دامپزشک اجازه می‌دهد تا به طور مستقیم موقعیت کشکک را مشاهده کند و تأیید کند که آیا کشکک از شیار خود خارج شده است یا خیر. این مسئله برای تأیید دررفتگی و درجه آن بسیار مهم است.
2. تعیین درجه دررفتگی
- تشخیص شدت دررفتگی: با کمک رادیوگرافی، دامپزشک می‌تواند تعیین کند که دررفتگی کشکک تا چه اندازه شدید است. اگر کشکک به طور مداوم در خارج از شیار قرار دارد، احتمالاً مشکل جدی‌تری وجود دارد که نیاز به مداخلات گسترده‌تر دارد.
3. ارزیابی تغییرات استخوانی و مفصلی
- بررسی ناهنجاری‌های ساختاری: رادیوگرافی می‌تواند ناهنجاری‌های ساختاری در استخوان‌ها و مفاصل، مانند تغییرات در زاویه عناصر استخوانی، اپی‌فیزها یا مکانیزم‌های پشتیبان را نشان دهد.
- وجود تغییرات استئوآرتریتیک: در مواردی که دررفتگی به مدت طولانی وجود داشته باشد، رادیوگرافی ممکن است علائم تغییرات التهابی یا استئوآرتریتیک را نشان دهد که می‌تواند بر تصمیم‌گیری درمانی تأثیر بگذارد.
4. ارزیابی ناهنجاری‌های همراه
- تشخیص مشکلات دیگر در مفصل زانو: علاوه بر دررفتگی کشکک، رادیوگرافی می‌تواند به شناسایی یا رد مشکلات مرتبط دیگری مانند شکستگی یا ناهنجاری در دیگر اجزای مفصل زانو کمک کند.
5. برنامه‌ریزی جراحی
- برنامه‌ریزی پیش از مداخله جراحی: در مواردی که نیاز به جراحی برای اصلاح دررفتگی کشکک وجود دارد، رادیوگرافی اطلاعات دقیقی در خصوص وضعیت فعلی استخوان‌ها و مفاصل ارائه می‌دهد که کمک می‌کند برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای جراحی انجام شود.
6. پیگیری درمان
- ارزیابی موفقیت مداخلات درمانی: پس از انجام مداخلات درمانی، رادیوگرافی می‌تواند به عنوان یک ابزار پیگیری برای ارزیابی موفقیت درمان و اطمینان از تثبیت کشکک در محل صحیح به‌کار رود.
راهکارهای درمان
درمان دررفتگی کشکک در سگها بستگی به درجه مشکل دارد. این درجات از نظر شدت و نیاز به درمان متفاوت هستند، از درمان‌های غیرجراحی برای درجات خفیف تا جراحی برای درجات شدیدتر. در ادامه، درمان‌های متناسب با هر درجه توضیح داده شده است.
درجه 1 (خفیف)
در این درجه، کشکک به راحتی از محل خود خارج می‌شود، اما معمولاً خود به خود به جایگاه اصلی برمی‌گردد و تنها در مواقع خاص (مانند فعالیت‌های شدید یا فشار زیاد) از محل خود خارج می‌شود. سگها معمولاً به ندرت علائم جدی مانند لنگش دارند.
درمان:
- مراقبت‌های غیر جراحی: در این مرحله، درمان معمولاً غیر جراحی است. کنترل وزن سگ و جلوگیری از فعالیت‌های سنگین می‌تواند به کاهش احتمال بروز دررفتگی کمک کند.
- فیزیوتراپی: تقویت عضلات اطراف زانو با فیزیوتراپی و تمرینات خاص می‌تواند به بهبود عملکرد مفصل و پیشگیری از آسیب‌های بیشتر کمک کند.
- داروها: در صورت وجود درد یا التهاب، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) ممکن است تجویز شوند.
درجه 2 (متوسط)
در این مرحله، کشکک از شیار خود خارج می‌شود، اما معمولاً می‌توان آن را به راحتی به جایگاه طبیعی برگرداند. در مواردی که کشکک به طور مکرر خارج می‌شود، سگ ممکن است دچار لنگش موقتی و درد شود.
درمان:
- کنترل فعالیت: محدود کردن فعالیت‌های شدید و جلوگیری از دویدن یا پرش‌های ناگهانی می‌تواند فشار روی زانو را کاهش دهد.
- تقویت عضلات: فیزیوتراپی برای تقویت عضلات ران و اطراف مفصل زانو کمک می‌کند تا از حرکت غیرطبیعی کشکک جلوگیری شود.
- داروهای ضد درد و ضد التهاب: برای کاهش درد و التهاب در این درجه، داروهای ضد التهابی معمولاً مؤثر هستند.
- بریس‌های زانو: در مواردی که سگ نیاز به حمایت اضافی دارد، استفاده از بریس‌های زانو برای تثبیت مفصل می‌تواند مفید باشد.
درجه 3 (شدید)
در این درجه، کشکک به طور مداوم خارج می‌شود و نیاز به مداخله دستی برای بازگرداندن آن به شیار دارد. در این حالت، حرکت کشکک به شدت محدود است و سگ ممکن است دائماً لنگ بزند و درد زیادی را تجربه کند.
درمان:
- جراحی: درمان در این درجه معمولاً جراحی است. هدف از جراحی، تثبیت کشکک در جایگاه طبیعی خود است. انواع مختلفی از جراحی‌ها برای درمان دررفتگی کشکک وجود دارد که بستگی به نوع و شدت دررفتگی دارند. این جراحی‌ها معمولاً شامل اصلاح شیار فمور، تغییر موقعیت رباط‌ها یا استخوان‌ها و تثبیت کشکک به محل مناسب است.
- فیزیوتراپی پس از جراحی: پس از جراحی، فیزیوتراپی برای بازسازی و تقویت عضلات ضروری است. این امر به کاهش التهاب، بهبود دامنه حرکت و جلوگیری از بروز مشکلات ثانویه کمک می‌کند.
درجه 4 (حاد و مزمن)
در این درجه، کشکک به طور دائم از شیار خود خارج می‌شود و بازگرداندن آن به محل طبیعی تقریباً غیرممکن است. این مشکل می‌تواند باعث آسیب‌های دائمی به مفصل و درد مزمن شود. سگ ممکن است دچار لنگش شدید و عدم توانایی در استفاده از پای مبتلا باشد.
درمان:
- جراحی پیچیده: در این مرحله، جراحی می‌تواند شامل اصلاحات گسترده‌تری باشد. برای درمان دررفتگی کشکک در درجه 4، معمولاً نیاز به اصلاحات استخوانی و جراحی‌های پیچیده‌تری است. جراحی‌های اصلاحی می‌توانند شامل تغییرات در شیار فمور، بازسازی رباط‌ها یا استفاده از ایمپلنت‌ها برای تثبیت کشکک در جای مناسب باشند.
- فیزیوتراپی طولانی‌مدت: پس از جراحی، فیزیوتراپی طولانی‌مدت و تقویت عضلات زانو برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر ضروری است.
- داروهای ضد درد مزمن: پس از جراحی، ممکن است برای کاهش درد مزمن و بهبود کیفیت زندگی سگ، داروهای مسکن یا ضد التهاب تجویز شوند.
نکات اضافی:
- کنترل وزن: در تمام درجات دررفتگی کشکک، یکی از عوامل مهم در درمان و پیشگیری از تشدید مشکل، کنترل وزن سگ است. اضافه وزن فشار زیادی به مفصل زانو وارد می‌آورد و می‌تواند دررفتگی را بدتر کند.
- جلوگیری از فعالیت‌های شدید: محدود کردن فعالیت‌های فیزیکی شدید مانند دویدن و پریدن می‌تواند از آسیب به زانو جلوگیری کند.
- مراجعه به دامپزشک: برای بررسی وضعیت دقیق کشکک و ارزیابی میزان آسیب، مراجعه منظم به دامپزشک ضروری است. دامپزشک می‌تواند بر اساس علائم و شدت مشکل، درمان مناسب را توصیه کند.
تشخیص و درمان به موقع دررفتگی کشکک می‌تواند به حفظ کیفیت زندگی سگ و جلوگیری از مشکلات بلندمدت کمک کند. در موارد پیشرفته، جراحی و پیگیری دقیق بعد از آن ضروری است تا از بروز مشکلات جدید جلوگیری شود.
چه کار کنم سگم که جزو نژادهای مستعد است مبتلا نشود؟
برای جلوگیری از ابتلای سگ به دررفتگی کشکک، مخصوصاً اگر از نژادهای مستعد باشد، باید اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام دهید تا فشار اضافی به مفصل زانو وارد نشود و وضعیت آن تحت کنترل قرار گیرد. در اینجا به مهم‌ترین اقداماتی که می‌توانید برای پیشگیری از این مشکل انجام دهید اشاره کرده‌ام:
1. کنترل وزن سگ
اضافه وزن یکی از عواملی است که می‌تواند به شدت به مفصل زانو فشار بیاورد و خطر بروز دررفتگی کشکک را افزایش دهد. اضافه وزن می‌تواند موجب تغییر در نحوه حرکت سگ و فشار غیرطبیعی به مفصل‌ها شود، که در نهایت ممکن است منجر به مشکلات مفصلی مانند دررفتگی کشکک شود.
- تغذیه مناسب: از یک رژیم غذایی مناسب با کالری کنترل‌شده برای سگ استفاده کنید که متناسب با سن، وزن و سطح فعالیت او باشد. باید از غذاهای با کیفیت و متعادل استفاده کرده و از دادن خوراکی‌های اضافی خودداری کنید.
- فعالیت بدنی: اگر سگ شما فعالیت بدنی زیادی ندارد یا خیلی زیاد تحرک دارد، به تدریج برنامه‌های ورزشی مناسب برای او تنظیم کنید. فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی و بازی‌های ملایم برای حفظ وزن و تقویت عضلات مفصل مفید هستند.
2. تقویت عضلات اطراف زانو
عضلات اطراف زانو نقش بسیار مهمی در تثبیت کشکک دارند. تقویت این عضلات می‌تواند به بهبود حمایت از کشکک کمک کند و از جابجایی آن جلوگیری کند.
- فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی: برای سگ‌های مستعد، فیزیوتراپی می‌تواند کمک‌کننده باشد. تمرینات خاصی برای تقویت عضلات ران، عضلات چهارسر و عضلات اطراف مفصل زانو وجود دارد که می‌توانید آن‌ها را زیر نظر دامپزشک یا فیزیوتراپیست حیوانات انجام دهید.
- فعالیت‌های متعادل: از فعالیت‌هایی مانند شنا یا پیاده‌روی که فشار کمتری به مفاصل وارد می‌کند، استفاده کنید. شنا به تقویت عضلات بدون فشار زیاد به مفاصل کمک می‌کند.
3. محدود کردن فعالیت‌های شدید
برای جلوگیری از ایجاد فشار بیش از حد بر روی زانوها و کشکک، باید از فعالیت‌هایی که ممکن است موجب آسیب به مفاصل شوند، خودداری کنید.
- جلوگیری از پریدن‌ها و دویدن‌های شدید: از انجام فعالیت‌هایی که موجب پرش‌های ناگهانی یا دویدن‌های سریع می‌شود، اجتناب کنید. اینگونه فعالیت‌ها فشار زیادی به زانو وارد کرده و می‌تواند احتمال دررفتگی کشکک را افزایش دهد.
- محدود کردن فعالیت در سطوح سخت: اگر سگ شما به طور مکرر در سطوح سخت (مانند آسفالت یا سنگ‌فرش) راه می‌رود یا بازی می‌کند، احتمال آسیب به مفاصل بیشتر می‌شود. بهتر است سگ را در محیط‌های نرم‌تر و مناسب‌تر نگهداری کنید.
4. استفاده از پوشش‌های محافظ
در برخی از موارد، استفاده از پوشش‌ها و حمایت‌کننده‌های خاص برای زانو می‌تواند مفید باشد.
- بریس‌های زانو: اگر سگ شما از نژاد مستعد است و نگرانی دارید که ممکن است کشکک در معرض دررفتگی قرار بگیرد، استفاده از بریس‌های زانو که به تثبیت مفصل کمک می‌کنند، ممکن است مفید باشد. این بریس‌ها می‌توانند کمک کنند تا مفصل زانو در موقعیت صحیح باقی بماند و از حرکت غیرطبیعی کشکک جلوگیری کنند.
5. مراقبت از سلامت عمومی سگ
مراقبت از سلامت کلی سگ و پیشگیری از آسیب‌های اضافی می‌تواند به سلامت مفاصل او کمک کند.
- مراجعه منظم به دامپزشک: ارزیابی منظم توسط دامپزشک می‌تواند به شناسایی مشکلات زانو و مفصل در مراحل اولیه کمک کند. در صورتی که دامپزشک علائم اولیه‌ای از مشکل دررفتگی کشکک را مشاهده کند، می‌تواند تدابیر پیشگیرانه یا درمانی را برای جلوگیری از تشدید مشکل توصیه کند.
- داروهای مفصل: برخی از مکمل‌ها و داروهای خاص برای حفظ سلامت مفاصل سگها وجود دارند که می‌توانند به تقویت غضروف‌ها و کاهش التهاب کمک کنند. مواد مغذی مانند گلوکزامین و کندرویتین می‌توانند در برخی موارد مفید باشند.
6. انتخاب محیط مناسب
محیط زندگی سگ نیز نقش مهمی در پیشگیری از مشکلات مفصلی دارد.
- مکان‌های نرم و مناسب برای استراحت: مطمئن شوید که سگ شما در محیطی راحت و بدون فشار اضافی برای زانوها استراحت می‌کند. استفاده از تشک‌های نرم و مناسب که فشار کمتری به مفاصل وارد می‌کنند، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
- محیط امن و مناسب برای فعالیت: محیطی که سگ در آن فعالیت می‌کند باید ایمن و بدون خطرات اضافی باشد. سطوح لغزنده و سخت ممکن است موجب آسیب‌های غیرمنتظره به زانو شود.
7. آگاهی از علائم اولیه
اگر سگ شما از نژاد مستعد است، باید آگاهی کامل از علائم اولیه دررفتگی کشکک داشته باشید.
- مشاهده لنگش یا ضعف در پا: اگر سگ شما به طور ناگهانی شروع به لنگیدن یا ضعف در یکی از پاهایش کرد، ممکن است این نشانه‌ای از دررفتگی کشکک باشد.
- تغییرات در رفتار: اگر سگ شما از فعالیت‌های روزانه خود اجتناب کند یا در هنگام حرکت درد یا ناراحتی نشان دهد، بهتر است به دامپزشک مراجعه کنید.
با رعایت این نکات و انجام مراقبت‌های پیشگیرانه، می‌توانید خطر ابتلا به دررفتگی کشکک در سگ خود را کاهش دهید و کیفیت زندگی او را حفظ کنید. البته همیشه بهتر است که اقدامات پیشگیرانه را از سنین پایین‌تر شروع کنید و با دامپزشک خود در مورد وضعیت و نیازهای خاص سگتان مشورت کنید.
دکتر سیما احسن
دامپزشک کلینیک آدورینا
بورد تخصصی بیماریهای داخلی حیوانات خانگی
اینترنشیپ دامپزشکی حیات وحش از آفریقای مرکزی، مالاوی
دیدگاه خود را بنویسید