چرخه فحلی (پریود) در سگها: شناخت کامل، مراقبت‌ها و مشکلات احتمالی
چرخه فحلی یا پریود در سگها (Estrous Cycle) به مجموعه‌ای از تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی گفته می‌شود که باعث می‌شود سگ ماده در دوره‌ای خاص آماده جفت‌گیری و تولیدمثل شود. شناخت دقیق این چرخه برای صاحبان سگها و دامپزشکان اهمیت زیادی دارد، چرا که می‌تواند به پیشگیری از بارداری ناخواسته، تشخیص مشکلات بهداشتی و حفظ سلامت عمومی سگ کمک کند.
2. مراحل چرخه فحلی سگها
چرخه فحلی سگها از ۴ مرحله اصلی تشکیل شده است که هر کدام ویژگی‌ها و مدت زمان مخصوص به خود را دارند:
2.1 پروئستروس (Proestrus)
- مدت زمان: معمولاً ۷ تا 10 روز
- ویژگی‌ها: شروع خونریزی واژینال (مانند پریود در انسان ولی به لحاظ فیزیولوژیکی متفاوت)، تورم واژن و ولو، افزایش ترشحات مخاطی.
- رفتار سگ: جذب نرها، اما سگ ماده هنوز جفت‌گیری را نمی‌پذیرد.
- تغییرات هورمونی: افزایش استروژن، که باعث تحریک رشد فولیکول‌ها در تخمدان می‌شود.
2.2 استروس (Estrus)
- مدت زمان: ۵ تا 14 روز (معمولاً حدود 9 روز)
- ویژگی‌ها: کاهش خونریزی و افزایش ترشحات روشن‌تر، سگ ماده پذیرای سگ نر می‌شود و آماده جفت‌گیری است.
- رفتار سگ: نشان دادن علائم جذب نرها، افزایش فعالیت جنسی.
- تغییرات هورمونی: استروژن کاهش و پروژسترون افزایش می‌یابد.
2.3 دی‌استروس (Diestrus)
- مدت زمان: حدود 60 روز
- ویژگی‌ها: اگر بارداری رخ ندهد، بدن وارد فاز استراحت می‌شود و علائم فحلی از بین می‌روند.
- رفتار سگ: سگ به حالت عادی بازمی‌گردد.
- تغییرات هورمونی: پروژسترون بالا باقی می‌ماند، حتی اگر بارداری نباشد.
2.4 آنستروس (Anestrus)
- مدت زمان: ۳ تا ۵ ماه
- ویژگی‌ها: فاز استراحت جنسی، هیچ علامتی از فحلی وجود ندارد.
- رفتار سگ: فعالیت جنسی پایین، بدن در حالت استراحت کامل است.
-اگر تمایل به کسب اطلاعات بیشتر راجب سیستم تناسلی سگها دارید میتوانید از طریق این لینک اقدام کنید
3. زمان‌بندی و فرکانس چرخه فحلی
- معمولاً سگها دو بار در سال پریود می‌شوند (هر ۶ تا ۷ ماه یک‌بار) ولی این مقدار ممکن است بین نژادها، سن و شرایط سلامت متفاوت باشد.
- سگ‌های کوچک‌تر ممکن است زودتر و یا بیشتر دچار چرخه شوند.
- سگ‌های ماده تا زمانی که عقیم نشوند، این چرخه ادامه دارد، ولی در سنین بالا و به مرور کمتر می‌شود.
4. علائم ظاهری و رفتاری پریود سگها
- خونریزی و ترشحات: معمولاً خونریزی قرمز روشن و به تدریج کم‌رنگ‌تر می‌شود. اما مقدار و مدت زمان آن می‌تواند متفاوت باشد.
- تورم ناحیه ولو: ناحیه خارجی دستگاه تناسلی متورم و قرمز می‌شود.
- رفتار: نوسانات خلقی، تحریک‌پذیری، علاقه یا بی‌علاقگی به سگ‌های نر، افزایش بی‌قراری یا بالعکس خستگی.
- تغییر اشتها: برخی سگها در این دوره اشتهایشان تغییر می‌کند.
5. مراقبت‌های لازم در دوره پریود سگها
5.1 بهداشت و نظافت
- سگها در این دوره نیاز به مراقبت بهداشتی ویژه دارند چون خونریزی می‌تواند باعث کثیف شدن محیط شود.
- استفاده از نوار بهداشتی مخصوص سگ یا پت‌های قابل شستشو می‌تواند کمک کند.
- تمیز نگه داشتن محل استراحت سگ و نظافت روزانه ناحیه تناسلی ضروری است.
5.2 جلوگیری از بارداری ناخواسته
- اگر قصد جفت‌گیری ندارید، بهتر است سگ در این دوره از سگ‌های نر دور نگه داشته شود.
- استفاده از قلاده و کنترل کامل در محیط بیرون.
- در صورت امکان، عقیم‌سازی در زمان مناسب که بهتر است با مشورت دامپزشک باشد.
5.3 تغذیه و استراحت
- تامین رژیم غذایی متعادل و مقوی به حفظ سلامت سگ کمک می‌کند.
- فراهم کردن محیط آرام و دور از استرس به تثبیت رفتار سگ کمک خواهد کرد.
6. چه زمانی باید به دامپزشک مراجعه کرد؟
- خونریزی غیرعادی: اگر خونریزی بسیار زیاد، تیره یا بوی بدناک داشت، یا بیش از ۳ هفته ادامه پیدا کرد.
- ترشحات غیرمعمول: ترشحات زرد، سبز، یا خونی همراه با چرک که نشان‌دهنده عفونت است.
- تورم شدید یا دردناک: در ناحیه تناسلی یا شکم.
- رفتار غیرعادی: تب، بی‌حالی، کاهش اشتها، افزایش تشنگی یا ادرار.
- مشکلات بارداری یا پس از آن: مانند عدم پاک شدن کامل رحم یا مشکلات زایمان.
7. مشکلات و بیماری‌های مرتبط با چرخه فحلی
7.1 پیومترا (Pyometra)
- یک عفونت جدی رحم است که می‌تواند زندگی سگ را تهدید کند.
- معمولاً در سگ‌های سالمند یا سگ‌هایی که چند دوره چرخه بدون بارداری داشته‌اند اتفاق می‌افتد.
- علائم شامل ترشحات چرکی و بدبو از واژن، تب، بی‌حالی، کاهش اشتها و افزایش ادرار است.
- درمان نیازمند مراجعه فوری به دامپزشک و اغلب جراحی است.
7.2 خونریزی‌های غیرطبیعی
- خونریزی بیش از حد یا خیلی کم ممکن است نشان‌دهنده مشکلات هورمونی یا عفونت باشد.
- گاهی خونریزی در خارج از چرخه طبیعی رخ می‌دهد که نیاز به بررسی دارد.
7.3 چرخه‌های نامنظم یا قطع چرخه
- مشکلات هورمونی، کمبود تغذیه یا بیماری‌های مزمن می‌تواند باعث این موارد شود.
8. تفاوت‌های چرخه فحلی سگ با حیوانات دیگر
- سگها معمولاً دو بار در سال پریود می‌شوند ولی گربه‌ها هر چند هفته یک‌بار ممکن است وارد چرخه شوند.
- خونریزی سگها نسبت به گربه‌ها بیشتر است.
- تفاوت‌های هورمونی و رفتاری قابل توجهی بین گونه‌ها وجود دارد.
9. نتیجه‌گیری
چرخه فحلی در سگها فرایندی طبیعی و پیچیده است که شناخت دقیق آن برای مراقبت صحیح و پیشگیری از مشکلات بسیار حیاتی است. صاحبان سگ باید به علائم ظاهری و رفتاری توجه کرده و در صورت مشاهده هر نشانه غیرطبیعی سریعا با دامپزشک مشورت کنند. مراقبت بهداشتی و تغذیه مناسب در این دوره سلامت طولانی‌مدت سگ را تضمین می‌کند.
دکتر مژده فهری-کلینیک دامپزشکی آدورینا
دیدگاه خود را بنویسید