آیا حیوانات خانگی حس مالکیت دارند؟
بررسی علمی حس مالکیت در سگ‌ها و گربه‌ها

وقتی سگ‌تان با غرغر اجازه نمی‌دهد اسباب‌بازی‌اش را بردارید، یا گربه‌تان ظرف غذایش را از نزدیک شدن دیگران “محافظت” می‌کند، این سؤال پیش می‌آید:
آیا حیوانات خانگی هم مثل انسان‌ها حس مالکیت دارند؟
این رفتارها ممکن است به‌ظاهر نشانه‌ای از “مالکیت” به‌نظر برسند، اما در دنیای حیوانات، این مفاهیم پیچیدگی‌های خاص خود را دارند. در این مقاله، نگاهی علمی و رفتاری به پدیده “مالکیت” در سگ‌ها و گربه‌ها می‌اندازیم و بررسی می‌کنیم آیا آن‌ها واقعاً مفهوم “مال من” را می‌فهمند یا نه.

حس مالکیت در حیوانات: مفهومی انسانی یا رفتاری غریزی؟
حس مالکیت در انسان‌ها مفهومی روان‌شناختی و اجتماعی است—ما می‌دانیم چیزی را خریده‌ایم، می‌دانیم قانوناً متعلق به ماست، و انتظار داریم دیگران به این مرز احترام بگذارند. اما در حیوانات، ماجرا کمی متفاوت است.
در حیوانات، حس مالکیت بیشتر به صورت رفتاری و نه مفهومی دیده می‌شود. آن‌ها نمی‌دانند “فلان وسیله متعلق به من است چون صاحبم آن را خریده”، بلکه صرفاً از چیزی محافظت می‌کنند که برایشان ارزش یا لذت به همراه دارد—غذا، اسباب‌بازی، جای خواب، یا حتی یک انسان!

مطالعات علمی چه می‌گویند؟
تحقیقات رفتاری روی سگ‌ها نشان داده‌اند که آن‌ها توانایی تمایز بین اشیای “خودشان” و اشیای دیگران را دارند—اما نه لزوماً با درک مفهومی مالکیت.
در یک مطالعه از دانشگاه وین، سگ‌ها اشیایی که با آن‌ها بازی کرده بودند را در مقایسه با اشیای بی‌تفاوت بیشتر نگه می‌داشتند، و در مقابل تلاش برای برداشتن آن‌ها مقاومت نشان می‌دادند. با این حال، دانشمندان تأکید کردند که این واکنش بیشتر حفظ منابع است تا درک مالکیت به مفهوم انسانی.
در مورد گربه‌ها، مطالعات کمتری انجام شده، اما رفتارهای مشابهی دیده می‌شود—به‌خصوص در قلمروطلبی. گربه‌ها به‌طور طبیعی نسبت به قلمرو خود حساس‌اند، و در صورت ورود حیوان یا حتی انسان جدید، ممکن است با رفتارهای تهاجمی واکنش نشان دهند. این می‌تواند نوعی حس “تملک فضایی” تلقی شود.


رفتارهایی که شبیه حس مالکیت هستند
اگرچه حیوانات مثل ما مفهوم مالکیت را نمی‌فهمند، ولی بعضی از رفتارهایشان کاملاً شبیه به آن است:
•محافظت از اسباب‌بازی یا غذا: غرغر کردن، دندان‌نشان‌دادن یا دور کردن دیگران.
•نشانه‌گذاری روی اشیاء یا مکان‌ها: به‌ویژه در گربه‌ها (با بوی بدن، ادرار، یا خاراندن).
•چسبیدن به یک انسان خاص: مخصوصاً وقتی حیوان نمی‌خواهد فرد مورد علاقه‌اش با کس دیگری تعامل داشته باشد.
•واکنش به اشغال محل خواب یا غذا: بسیاری از سگ‌ها یا گربه‌ها به‌هیچ‌وجه تحمل ندارند کسی روی جای خوابشان بنشیند یا ظرف غذا را جابه‌جا کند.

ریشه این رفتارها چیست؟
رفتارهای مرتبط با مالکیت در حیوانات ریشه در غریزه بقا و محافظت از منابع ارزشمند دارند. در طبیعت، غذا، سرپناه، و قلمرو چیزهایی هستند که برای زنده ماندن حیاتی‌اند، و حیوانات برای حفظ آن‌ها باید رقابت کنند.
این رفتارها هنوز هم در حیوانات خانگی باقی مانده‌اند، حتی اگر آن‌ها همیشه غذا داشته باشند یا خطری تهدیدشان نکند.
چگونه باید با این رفتارها برخورد کرد؟
اگر حیوان خانگی شما از اشیای خاصی به‌شدت محافظت می‌کند، باید مراقب باشید این رفتار تبدیل به پرخاشگری مالکانه نشود.
توصیه‌ها:
•از تکنیک‌های “داد و ستد” (give and take) برای کاهش حساسیت حیوان به اشیاء استفاده کنید.
•هرگز شیء مورد علاقه حیوان را ناگهانی و با اجبار نگیرید—این کار باعث بی‌اعتمادی و اضطراب می‌شود.
•اگر رفتار پرخاشگرانه یا بیش‌ازحد شدید بود، حتماً با دامپزشک یا متخصص رفتار حیوانات مشورت کنید.

نتیجه‌گیری
در حالی که حیوانات خانگی احتمالاً “مفهوم ذهنی مالکیت” را به شیوه‌ی انسان‌ها درک نمی‌کنند، ولی رفتارهایی دارند که بسیار شبیه به حس مالکیت است. این رفتارها عمدتاً از غریزه بقا، تجربه‌های گذشته، و رابطه‌شان با محیط و انسان‌ها نشأت می‌گیرد. شناخت این رفتارها به صاحبان حیوانات کمک می‌کند تا با درک بهتر، ارتباطی سالم‌تر و مؤثرتر با حیوانات خود برقرار کنند.


اگر تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در مورد رفتارشناسی سگ ها و گربه ها دارید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام کنید.

لینک مقالات رفتارشناسی

دکتر مژده فهری-کلینیک دامپزشکی آدورینا